Ramaayanam | సెలవుల్లో బమ్మెర వెళ్లి.. ఆనందంగా గడపడం మాకెంతో ఇష్టం. దసరా సెలవులకు బమ్మెర, సంక్రాంతి సెలవులకు హైదరాబాద్, వేసవి సెలవులకు నానమ్మ ఊరు కూనూరు గానీ, బమ్మెర గానీ వెళ్లేవాళ్లం. మధ్యలో ఏవైనా పెళ్లిళ్లూ అవీ వస్తే వేరేచోట్లకు పోవడం.. ఈ విధంగా ఉండేది మా షెడ్యూల్.
బమ్మెర.. మా అమ్మకే కాదు, మాకూ అమ్మమ్మ గారిల్లే! అమ్మ రోజుల పిల్లగా ఉన్నప్పుడే వాళ్ల అమ్మ చనిపోవడం వల్ల తాతయ్య, మేనమామల దగ్గరే పెరిగింది. దీంతో అమ్మ పుట్టి పెరిగిన ఇల్లు కనుక మాకు కూడా అది అమ్మమ్మ గారిల్లే అయ్యింది. చాలా రోజులవరకూ బమ్మెరకు వెళ్లడానికి బస్సు సౌకర్యం లేదు. కచ్చడం బండే దిక్కు. మా ఊరికి ఇరవై కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న బమ్మెరకు చేరుకోడానికి మూడు గంటలు పట్టేది. బండి బమ్మెరలో అడుగుపెట్టి గడీ గోడలు కనిపించగానే.. మా మనసులు ఎగిరి గంతేసేవి. అమ్మ మేనమామకు ఒక కూతురు, ఏడుగురు కొడుకులు. వాళ్ల పిల్లలు, మేము కలిసి ఇరవై ఒక్కమంది ఆడపిల్లలం, తొమ్మిది మంది మగపిల్లలు ఉండేవాళ్లం. మా ఏజ్ గ్రూప్ వాళ్లం కనీసం పన్నెండు మందిమి కలిసి.. తిండీ, నిద్రా సమయాల్లో తప్ప.. మిగతా టైమంతా ఆటలే ఆటలు! అల్లరే అల్లరి!
గడీలో బురుజు ఎక్కేవాళ్లం. పెద్ద కచ్చీరు, చిన్న కచ్చీరు (ఆఫీస్ కాంప్లెక్స్) తిరిగేవాళ్లం. వాటి వెనుక పెద్ద కోనేరు ఉండేది. పాకురు పట్టి నీళ్లు ఆకుపచ్చగా ఉండేవి. ఆ కోనేటి మెట్ల మీద కూర్చుని గంటలు గంటలు కబుర్లు చెప్పుకొనేవాళ్లం. మేము పెద్దగా గడీ దాటి బయటికి పోకపోయినా.. అప్పుడప్పుడూ ఆంజనేయస్వామి గుడికి పోయేవాళ్లం. పెద్ద రావిచెట్టు, దానికిందే హనుమంతుడి గుడి ఉండేది. ఆరు బయట ప్రశాంతంగా, నిర్మానుష్యంగా.. గాలి ఏదో రహస్యం చెబుతున్నట్టుగా ఉండేది. ఒక అలౌకిక అనుభూతి కలిగేది. కాసేపు కూర్చుని వచ్చేవాళ్లం. తరువాతి రోజుల్లో మావాళ్లు ఇచ్చిన స్థలంలో అక్కడ రామాలయం, గ్రంథాలయం నిర్మించారు.
అమ్మకు శ్రీరాముడు ఆరాధ్య దైవం. బమ్మెర అంటే పిచ్చిప్రేమ. బమ్మెర పోతన భాగవతంలోని సరళసుందరమైన పద్యాలు.. తొంభై ఏళ్ల వయసులోనూ.. ఇప్పటికీ చదువుతూ ఉంటుంది. పోతన గురించి మాకు అమ్మ చెబితేనే తెలిసింది. వాళ్ల పుట్టింటి వాళ్లు పోతన వంశీకులని తెలిసినప్పుడు మాకు గొప్ప ఆశ్చర్యం, ఆనందం కలిగాయి. అయితే ఆ గడీలో ఎక్కడా పోతన రచించిన తాళపత్ర గ్రంథాలుగానీ, ఇతర ఆనవాళ్లు గానీ లేవు. దసరా నవరాత్రులు చేసేటప్పుడు మూలా నక్షత్రం రోజున సరస్వతీ ఆరాధన సందర్భంలో మాత్రం పోతన రచించిన సరస్వతీ స్తుతి ఆలపించడం, ఆ తరువాత పోతనను కీర్తించడం ఆనవాయితీ. బమ్మెరలో మా మరో దర్శనీయ ప్రదేశం ‘పాదాల బండ’. ‘సిరికింజెప్పడు’ పద్యం పోతనకు మొదట స్ఫురించలేదట. పొలం దున్నుతుంటే తోచి ఇంటికి వచ్చేసరికి.. ఆయన కూతురు ‘ఇంతకు ముందే నువ్వొచ్చి రాసి నాకు వినిపించావు కదా నాన్నా!’ అన్నదట. అప్పుడు ఆ రామచంద్రుడే స్వయంగా వచ్చి రాసి వెళ్లాడని పోతన తెలుసుకున్నాడనేది పెద్దల మాట. ఆ రామచంద్రుడు వచ్చాడని చెబుతున్న చోట రాతిపై పాదముద్రలు ఉన్నాయి. అదే పాదాల బండ. అవి శ్రీరాముడివేనని స్థానికుల విశ్వాసం. మనం ఆదమరిచి ఉంటే అక్కడి గాలిలో గంధ కర్పూర పరిమళం తెలుస్తుందని అమ్మ చెప్పింది. మేము అప్పుడప్పుడూ ఆ పాదాల బండ చూడ్డానికి వెళ్లేవాళ్లం.
ఇక పోతన కొడుకు మల్లన్న దున్నిన పొలం అని చెప్పే ‘మల్లన్న మళ్లు’ వీళ్ల సాగుబడిలోనే ఉండేవి. దాని పక్కనే పోతన తల్లి పేరుతో ఉన్న ‘లక్కమాంబ చెరువు’ ఉంటుంది. కింది పొలంలో వేసంగి పంటకు ఆ చెరువు నీళ్లే వాడేవారు. ఓసారి ఏదో పత్రికలో పోతన జన్మస్థలం కడప జిల్లాలోని ఒంటిమిట్ట అయివుండొచ్చనీ, బమ్మెర కాదనీ వచ్చిన వార్తను అమ్మ చదివి.. ‘చరిత్ర తెల్సుకొని రాయాలె! ఇట్ల రాసుడేంది?’ అని మండిపడటం నాకు గుర్తుంది. అయితే కర్షక కవియై.. ఈతి బాధలు అనుభవించిన పోతనవంశం వారు, ఇంత కలిగినవారు ఎలా అయ్యారోననే సందేహం వచ్చింది. అదే అమ్మను అడిగాను. తొలి నిజాం నవాబుకు పరిపాలన విషయంగా ఏదో సలహానో, సహాయమో అందిస్తే.. అందుకు కృతజ్ఞతగా నాలుగు గ్రామాలు ఇచ్చి ‘దేశ్ముఖ్, మఖ్తేదార్’ బిరుదులు కూడా వీళ్ల వంశం వారికి ఇచ్చినట్లు ఓ శాసనం ఉండేదని చెప్పింది. ఇప్పుడు కళాకారులకు, క్రీడాకారులకు, ఇళ్ల స్థలాలు కేటాయించినట్లు.. అప్పట్లో అలా ఉండేదేమో!
మాకు మాత్రం తెలుగు పాఠ్య పుస్తకాల్లో పోతన పద్యాలు చదువుకున్నప్పుడల్లా.. ఇంటికి రాగానే అమ్మకు చెప్పేవాళ్లం. అమ్మ అవే పద్యాలను రాగయుక్తంగా నోటికి చదవడం ఆశ్చర్యం కలిగించేది. ఇప్పుడు అక్కడ ఆ పురా వైభవం ఏమీ లేకపోయినా.. ఆ బురుజు, కోనేరు, శిథిలమవుతున్న గడీ నాటి జ్ఞాపకాలను కండ్లముందు ఉంచుతాయి. ఎప్పుడైనా బమ్మెర వెళ్లినప్పుడు వాటిని చూస్తే.. ‘ఇది పోతన నడిచిన నేల కదా! ఇక్కడే కదా మేము కూడా ఎగిరాం, దుంకాం, ఆడాం.. ఎంత అదృష్టవంతులమో!’ అనిపిస్తుంది. నేను కూడా పోతన కాలంలో బమ్మెరలో పుట్టే ఉంటానేమో. ఆయన ఒడిలో ఆడుకునే ఉంటానేమో! ఎవరికి తెలుసు?
నెల్లుట్ల రమాదేవి ( Nellutla Ramadevi ), రచయిత్రి
Ramaayanam | సకలకళా.. వల్లభన్!
Ramaayanam | చుట్టాలమ్మో చుట్టాలు 2
“Ramaayanam | చుట్టాలమ్మో చుట్టాలు”
Ramaayanam | పోగొట్టుటలో ఉన్న హాయి-2
Ramaayanam | పోగొట్టుటలో ఉన్న హాయి!