Pothana Bhagavatam | ప్రహ్లాదుడు పుట్టుకతోనే జ్ఞానీ భక్తుడు. నిర్గుణ భక్తిభావం మాతృగర్భంలో ఉండగానే ఉద్భవించింది ఆ మహాత్మునికి. శుక మహర్షి వలె జన్మతః సిద్ధ పురుషుడు. ఇది దేవర్షి నారదుల వారి దివ్య ఉపదేశ ఫలం! తల్లి లీలావతి సంస్కార బలం కూడా! ‘సకలమిదమహం చ వాసుదేవః’- ఈ దృశ్యమాన జగత్తుతోపాటు నేను కూడా వాసుదేవ స్వరూపమే అన్న సర్వాత్మభావ సంపన్నుడు ప్రహ్లాదుడు. సాధారణంగా శుక అవధూతను నిర్గుణ నిష్ఠకు పరాకాష్ఠ గాను, ప్రహ్లాద భాగవతుని సగుణ భక్తికి సాకారమూర్తిగాను సంభావించడం లోకంలో సంప్రదాయం- పరిపాటి. కానీ, ‘ప్రహ్లాదుడు బహిరంగంగా భక్తుడు, అంతరంగంలో జ్ఞాని. శుకదేవుడు బాహిరంగా జ్ఞాని, ఆంతర్యంలో ఆత్యంతిక భక్తుడు’ అని భాగవత రసికుల భావగత విశ్లేషణ! రాధాదేవి పరాభక్తి, రసిక శేఖరుడు కృష్ణుడు అపరోక్ష జ్ఞానం. శ్రీమద్భాగవతం భక్తి జ్ఞానాల యుగళ రూపం!
శా॥ ‘అజ్ఞుల్ గొందరు నేము దా మనుచు మాయం జెంది సర్వాత్మకుం
బ్రజ్ఞాలభ్యు దురన్వయక్రమములన్ భాషింపఁగా నేర, రా
జిజ్ఞాసా పథమందు మూఢులు గదా చింతింప బ్రహ్మాది వే
దజ్ఞుల్ తత్పరమాత్ము విష్ణు నితరుల్ దర్శింపగా నేర్తురే?’
నారద ఉవాచ- ధర్మరాజా! పితృదేవుని సమక్షంలోనే పుత్రుడు ప్రహ్లాదుడు పురోహితులతో మరల ఇలా పలికాడు… ఆచార్యవర్యా! అందరియందు ఆత్మరూపునిగా అలరారువానిని, ‘సర్వము తానయైన’ సర్వాత్మస్వరూపుని, కేవల ప్రజ్ఞా-శుద్ధ సత్తమయమైన బుద్ధి ద్వారా మాత్రమే లభించువానిని, ప్రజ్ఞా అలభ్యు- రజస్తమో గుణాలచే దూషితమైన లౌకిక బుద్ధికి లభించని వానిని, ‘మేము-వారు’ అనే భేదబుద్ధి రూపమైన మాయచే భ్రాంతికి లోనైన కొందరు అజ్ఞానులు శాస్త్ర విరుద్ధ అన్వయ క్రమాలతో- కుతర్కాలతో, వితండ వాదాలతో నిరూపించలేరు. పరమాత్మను తెలుసుకోవాలన్న ప్రయత్నంలో వాదపటిమ గల విధాత (బ్రహ్మ) వంటి వేదమూర్తులు కూడా విఫలురై ఖేదమొందుతున్నారే! అట్టితరి సామాన్యులైన ఇతరులు పరాత్పరుని- విష్ణుదేవుని, పూనికతో దర్శింపగలుగుట సాధ్యపడుతుందా? ఓ బ్రాహ్మణోత్తములారా!
అయఃఖండం (ఇనుప ముక్క) అయస్కాంతం వైపు ఆకర్షింపబడునట్లు దైవయోగం వల్ల నా అంతరంగం- చిత్తం, అచ్యుత భగవానుని పట్ల అప్రయత్నంగా ఆకృష్టమై భక్తులకు పెన్నిధి అయిన శ్రీనిధి (హరి) సన్నిధిలోనే సంచరిస్తున్నది. ఆనందలహరి శ్రీహరి యందే విహరిస్తున్నది కానీ, మరే విషయమూ నా హృదయాన్ని హరించటం లేదు.
పై శార్దూల వృత్తం, తేటగీతి పద్యాలు సంస్కృత శ్లోకాలకు పుణ్యశ్లోకుడు పోతన పొందికతో అందించిన అందమైన అనువాద గీతికలు. ఇక్షాకు కుల తిలకుడు, పుష్కరాక్షుడు శ్రీరాముని అపార కృపా వీక్షణ బలంతో హలం పట్టినట్టే పోతన కలం కూడా పట్టి ఇలాంటి (జ్ఞ- సంయుక్తాక్షరం) దుష్కర- కఠిన ప్రాసతో అర్థ పౌష్కల్యం (పుష్కలమైన అర్థం) కలిగిన ఎన్నో పద్యాలను పరిష్కరించి హృద్యంగా పూరించాడు.
‘ప్రహ్లాద చరిత్ర’లోని ప్రస్తుత ప్రసంగంలో పోతనగారి భక్తిరస పోషణ మూడు పువ్వులు ఆరు కాయలుగా పరిపుష్టమై భవజలధి శోషణమై, భక్తజన హృదయ తోషణమై, ప్రేమమీర అశేష ప్రజాదరణకు విశేష పాత్రమైంది.
తే॥ ‘ఇనుమయస్కాంత సన్నిధి నెట్లు భ్రాంత
మగు హృషీకేశు సన్నిధి నా విధనమునఁ
గరఁగుచున్నది దైవ యోగమునఁ జేసి
బ్రాహ్మణోత్తమ! చిత్తంబు భ్రాంత మగుచు’
ప్రహ్లాద ఉవాచ…
ప్రహ్లాదుడు గురువులైన పురోహితులకు వినయంతో ఇంకా ఇలా విన్నవించాడు… పూజ్య గురుదేవా! మందార పుష్పాల మకరందపు మాధుర్యాన్ని మరిగిన మధుపం (తుమ్మెద) మదనాల- ఉమ్మెత్త పూల ఊసెత్తుతుందా? విశుద్ధ వియద్ (ఆకాశ) గంగా తరంగాలలో ఊయలలూగే, తూగే రాజహంస మామూలు వాగులకు, వంకలకు వెళుతుందా? తీయనైన చూత (మామిడి) వృక్షపు లేతచిగుళ్లను తిని పరవశించి పాడే కోయిల కొండమల్లెలను కోరుకుంటుందా? నిండు చందురుని పండు వెన్నెల బయళ్లలో మెండుగా విహరించే చకోరం దట్టమైన మంచుపొగల వైపు ఇంచుకైనా పోతుందా? వేయి మాటలెందుకు? పోనేపోదు. అలాగే, శ్రీహరి పాదారవింద చింతనమనే పీయూషాన్ని (అమృతాన్ని) పానం చేసి చిత్తుగా మత్తిల్లిన చిత్తం చెత్త విషయాల మీదికి అనురక్తితో పోతుందా? బొత్తిగా పోనేపోదు.
సీ॥మందార మకరంద మాధుర్యమునఁదేలు
మధుపంబు వోవునే? మదనములకు
నిర్మల మందాకినీ వీచికలఁ దూగు
రాయంచ సనునె? తరంగిణులకు
లలిత రసాల పల్లవ ఖాదియై
చొక్కు కోయిల సేరునే? కుటజములకుఁ
బూర్ణేందు చంద్రికా స్ఫురిత చకోరకం
బరగునే? సాంద్ర నీహారములకు
తే॥ అంబుజోదర దివ్య పాదారవింద
చింతనామృత పానవిశేష మత్త
చిత్తమేరీతి నితరంబుఁ జేరనేర్చు?
వినుత గుణశీల! మాటలు వేయు నేల?
ఈ సీసపద్యం సహజ పాండిత్యుని స్వీయ రచన. తెలుగువారికి కంఠస్థంగా వచ్చే పోతనగారి పలు పద్యాలలో దీనిని ప్రథమంగా పేర్కొనవచ్చేమో! ఈ పద్యంలోని ‘మందార మకరందం’ అన్న మొదటి పంక్తిని బమ్మెర పోతనామాత్యుని భాగవతానికి ‘బ్రాండ్ అంబాసిడర్’గా భావించవచ్చు. ఇందులోని తాత్పర్యం సామాన్యమే. గొప్ప విషయం ఏదో తెలిసిన సంస్కారవంతుడు, ఒక తప్ప (సారం లేని) విషయం అప్పనంగా వచ్చినా, దాని వలన ముప్పును గుర్తించి ఆ విషయం జోలికి వెళ్లే తప్పు ఎప్పటికీ చేయడు. ఇంతే పరమార్థం. కాని, దీనిని తెలుగువారికి అందించిన తీరు మాత్రం అసామాన్యం, అజరామరం. అవశ్యం సమ్మాన్యం! అచ్యుత పరమాత్మయందు మనకు అచ్చమైన అవిరల- అఖండ, అనురాగం అబ్బటానికి అలంకార బలంతో మహాకవి కావించిన అద్భుతమైన ప్రయోగం.
(సశేషం)
– తంగిరాల రాజేంద్రప్రసాద శర్మ, 98668 36006
“పోతన భాగవతం | సర్వ సాధన పరిణతి శరణాగతి!”
పోతన భాగవతం | ప్రజ్ఞానమే ప్రహ్లాదం
పోతన భాగవతం | దెయ్యాలూ వేదాలు వల్లిస్తాయి!
పోతన భాగవతం | వైరులూ హరి వారలే!
పోతన భాగవతం | దీని భావమేమి శుక మునీంద్ర
పోతన భాగవతం | ప్రచేతసుల పరమపద ప్రాప్తి
పోతన భాగవతం | భద్రమైన గురుబోధ
పోతన భాగవతం | పరివర్తన చెందడానికే!