‘రంగుల హోళీ ( Holi )’.. దేశవ్యాప్తంగా ఒకేరోజు జరుపుకొనే పండుగ. కానీ, తెలంగాణలో తొమ్మిది రోజుల వేడుక. ఇక్కడ ఒక్కో పండుగదీ.. ఒక్కో ప్రత్యేకత. ఫాల్గుణ మాసంలో ‘హొళీ’ సందర్భంగా చిన్నారుల జాజిరి, కాముడాటలతో పల్లెలన్నీ మారుమోగుతాయి. పల్లె పదాలతో సాహిత్య పరిమళాలు వెదజల్లుతాయి. ఈ పాటలన్నీ తెలంగాణ సంస్కృతికి నిదర్శనంగా నిలుస్తాయి.
దేశంలో ఒక్కో ప్రాంతంలో ఒక్కో తీరుగా ‘హోళీ( Holi )’ పండుగ చేసుకుంటారు. కానీ, చిన్నారుల జాజిరి/ కాముడి పాటలు తెలంగాణకే సొంతం. అడవి బిడ్డలు జరుపుకొనే ‘హోళీ’.. మరింత ప్రత్యేకం.
కాముని పున్నమి నేపథ్యంలో తెలంగాణ పల్లెలన్నీ తొమ్మిది రోజుల పాటు జానపదంలో మునిగి తేలుతాయి. అబ్బాయిల ‘జాజిరి’ ఆటలు, అమ్మాయిల ‘కాముడాట’లతో సందడిగా మారుతాయి. పల్లెలోని చిన్నారులు బృందాలుగా ఏర్పడి, సాయంత్రం పూట ఇల్లిల్లూ తిరుగుతూ ‘జాజిరి/ కాముడు’ ఆటలాడుతారు. మగ పిల్లలు కోలలు కొడితే, ఆడ పిల్లలు చప్పట్లు కొడుతూ రాగయుక్తంగా పాటలు పాడుతారు. ‘రింగుడు బిళ్లా.. రూపాయి దండా..’, ‘కోతి పుట్టుడెందుకు కొమ్మలెక్కెటందుకు’ అంటూ మగపిల్లల పాటలు సాగుతాయి. ‘మల్లే చెట్టు కిందీకెళ్లి..’ అంటూ ఆడబిడ్డలు రాగాలు తీస్తారు. ప్రతి గడపకూ వెళ్లి, ఇంటి యజమానుల నుంచి బియ్యం, వడ్లు, మక్కలు, డబ్బులు సేకరిస్తారు. చివరి రోజున గ్రామ కూడలి వద్ద కామదహనం చేస్తారు. మగపిల్లలు కోలలు, ఆడపిల్లలు పిడకలను ఈ మంటల్లో వేస్తారు. సేకరించిన బియ్యం తదితర ధాన్యాలను అమ్ముకొని, వచ్చిన డబ్బులను పంచుకొంటారు.
జాజిరి/ కాముడు పాటల్లో అచ్చమైన పల్లె సాహిత్యం కనిపిస్తుంది. పురాణాలు, వ్యవసాయం, శృంగార సంబంధ అంశాలు ఇందులో ఉంటాయి. కోలలు, డప్పులు, చప్పట్లకు అనుగుణంగా పాటలు సాగుతాయి. సామెతలు, పొడుపు కథలు పుష్కలంగా ఉన్న జానపద సాహిత్యమిది.
ఆచారాలు, సంస్కృతిని కాపాడటంలో ఆదివాసీలు ముందు వరుసలో ఉంటారు. హోళీ పండుగను మూడు రోజులపాటు జరుపుకొంటారు. మొదటి రోజు ‘పులారా’ కార్యక్రమం, రెండో రోజు ‘దురాడి’, చివరి రోజున ‘బోజర’ ఘనంగా నిర్వహిస్తారు.
☞ పులారా సందర్భంగా కామదహనం చేస్తారు. పవిత్రమైన ఈ బూడిదను ఇతర గ్రామస్తులు దొంగిలించే ప్రయత్నం చేయడం ఆచారంలో భాగం. అందుకే, గ్రామంలోని పురుషులు ఆ బూడిదకు రక్షణగా రాత్రంతా జాగారం చేస్తారు. ఈ సందర్భంగా సంప్రదాయ నృత్యాలు చేస్తూ, పాటలు పాడుతారు.
☞ దురాడి రోజున పురుషులు ఉదయాన్నే ఉడికించిన గుడాలు, గొడ్డలి, గడ్డపారను చేతబట్టుకొని పొలిమేర వద్దకు వెళ్తారు. పొదలను శుభ్రం చేసి, నైవేద్యపు నీళ్లు చల్లి, పూజలు చేస్తారు. అనంతరం పొలం పనులను ప్రారంభిస్తారు. ఇలా చేస్తే పంటలు బాగా పండుతాయని విశ్వాసం. గతరాత్రి కామదహనం చేసిన బూడిదను తీసుకెళ్లి తమ ఇండ్ల ముఖద్వారం ఎదుట చల్లుతారు. దీనివల్ల దుష్టశక్తులు రావని నమ్మకం.
☞ చివరి రోజున ‘బోజర’ సందర్భంగా డోలు, ఇతర వాద్యాలు పట్టుకొని ఇంటింటికీ తిరుగుతారు. వాటిని వాయిస్తూ ‘జాజిరి.. జాజిరి.. జాజిరేయ్’ అంటూ బోజర(ధర్మం) అడుగుతారు. మధ్యాహ్నం తర్వాత సమీప వాగుల్లో స్నానాలు చేసి, ఇండ్లకు చేరుతారు. మరుసటి రోజు ‘హొళీ’ జరుపుకొంటారు.
తండాల్లో హోళీ వారం రోజుల వేడుక. ఈ సందర్భంగా ‘బతుకమ్మ’ను పోలి ఉండే ‘గేర్ వగావో’ ఆట ఆడతారు. ఇంటింటికీ తిరిగి చందాలు వసూలు చేస్తారు. ఆ డబ్బుతో మేకపోతులను కొంటారు. హోళీ రోజున తండా పెద్ద ఇంటి దగ్గర బలిస్తారు. తర్వాత నృత్యాలు చేసి, మాంసం వండుకొని తింటారు. హోళీ ముందు రోజున కామదహనం చేస్తారు. ఆ బూడిదను నుదుట పెట్టుకుంటే దిష్టి తగలదని విశ్వాసం.
ఆదిలాబాద్ జిల్లా గిరిజనులు హోళీని మరో విధంగా జరుపుకొంటారు. కామదహనానికి ఒకరోజు ముందే గిరిజన గ్రామాల్లోని ప్రతీ ఇంటి నుంచి ఒక్కో కుడుకను సేకరిస్తారు. వీటన్నిటినీ కలిపి దండలా కూర్చి, మాతరి, మాతల పేరుతో తయారు చేసిన వెదురు కర్రలకు అలంకరిస్తారు. గ్రామ పొలిమేరలో కామదహనం చేస్తారు. తర్వాత వెదురు కర్రలకు కట్టిన కుడకలను ముక్కలుగా చేసి, గ్రామస్తులంతా పంచుకొంటారు. మరునాడు ఉదయం కామదహన బూడిదను తీసుకెళ్లి ఇంటింటికీ పంచుతారు. దీనిని ఏడాదిపాటు దాచుకొంటారు. ఎవరికైనా అనారోగ్యం కలిగితే దీనితోనే బొట్టు పెట్టి, నీళ్లలో కలిపి తాగిస్తుంటారు.
✍ అరవింద్ ఆర్య, 7997 270 270
లోకల్ టు గ్లోబల్ వార్తల కోసం.. నమస్తే తెలంగాణ ఫేస్బుక్, ట్విటర్ పేజీలను ఫాలో అవ్వండి
తెలంగాణలో ఉన్న బ్రహ్మంగారి మఠం గురించి తెలుసా?
మొండి రోగాలను నయం చేసే వైద్యనాథుడి ఆలయం.. ఎక్కడో తెలుసా !
Gudipadu | తెలంగాణలోని ఈ గుడిలో గిరిజనులే పూజారులు
అయ్యప్ప దర్శనానికి స్వాములు ఇరుముడి ఎందుకు తీసుకెళ్తారు?
గాంధారి మైసమ్మ | మేడారం జాతరలాగే రెండేండ్లకొకసారి జరిగే ఆదివాసీల జాతర గురించి తెలుసా
పెండ్లిళ్లు, శుభకార్యాల సమయంలో కంకణం ఎందుకు కడతారు?