‘మన’ అనుకున్నవాళ్లు, మనకు తెలియకుండా చేసే తప్పుల గురించి చెప్పేటప్పుడు ఉపయోగించే సామెత ఇది.. మంచికి తిలోదకాలిచ్చి చెడుమార్గంలో పయనిస్తుంటారు కొంతమంది. శ్రేయోభిలాషులు చెప్పే మంచిని గ్రహించకుండా చెడు సహవాసాలకు అలవాటైపోతారు. తప్పుడు పనులు చేస్తుంటారు. ఆ ఘనకార్యాలు ఇంట్లోవాళ్లకు తెలియకుండా ఏదో ఓ రూపంలో కప్పిపుచ్చుతుంటారు. మాటలతో మభ్యపెడుతుంటారు. ఆ చేష్టలవల్ల నష్టపోయిన వారు గడప దగ్గరికి వచ్చి గొడవకు దిగినప్పుడే విషయం ఇంట్లో తెలుస్తుంది. అలాంటప్పుడు ‘మనోడు మంచోడైతే.. మందెందుకు మాట్లాడతారు? మనోడే సరిగ్గా లేడు’ అంటూ పెదవి విరుస్తారు పెద్దలు. ఇలాంటి అర్థాన్నే ఇచ్చే మరో సామెత.. ‘మన బంగారం మంచిదైతే కంసలాయన దగ్గరికి ఎందుకు వెళ్లడం?’. మన ప్రవర్తన మంచిగా ఉంటే, ఎవరూ ఏమీ చెయ్యలేరని ఈ సామెతల అంతరార్థం.
‘అగడుపడ్డ పోశమ్మ మొగణ్ని మింగిందట..’
ఎంతోకాలంగా ఎదురుచూస్తున్న వారికి ఒక్కసారిగా ఆశించిన ఫలితం కండ్లముందు కనిపిస్తే.. ఆత్రం ఆత్రంగా చేస్తుంటారు. అలాంటి సందర్భాన్ని వివరిస్తూ చెప్పే సామెత ఇది.
‘అగడుపడుడు’ అంటే విపరీతమైన తొందరపాటు చూపించడం. ఏదైనా తినేటప్పుడు, లేదా ఏ పనైనా చేసేటప్పుడు తొందరపాటును ప్రదర్శించే సందర్భంలో ‘అంత అగడుపడుతున్నవేంరా… కొంచెం ఆగు’ అంటారు. ఇలా ఏ పనికైనా తొందరపాటును, అత్యుత్సాహాన్ని ప్రదర్శించేవారిని తొందరపడొద్దని, అలా చేస్తే అనర్థాలు జరిగే అవకాశం ఉంటుందని చెప్పడానికి ‘అగడుపడ్డ పోశమ్మ మొగణ్ని మింగిందట’ అని సామెతను ఉదహరిస్తారు. పనిని తొందరపాటు లేకుండా, ఆలోచించి చేయాలని ఈ సామెత అంతరార్థం.
అరిగోస పడ్డరా?
జానపదులు సులువుగా పలికే పదం ‘అరిగోస’. అతిపెద్ద కష్టాన్ని గురించి చెప్పేటప్పుడు ఈ పదబంధాన్ని ఉపయోగిస్తారు. ‘అరి’ అంటే శత్రువు. ‘గోస’ అంటే బాధ. అంటే శత్రువులు పెట్టే కష్టంలాంటిది. తట్టుకోలేని, కోలుకోలేని కష్టం వచ్చినప్పుడే ‘అరిగోస’ అనే పలుకుబడిని ఉపయోగిస్తారు. అయితే పూర్వం ‘అరి’ అనే సుంకం కూడా వసూలు చేసేవారు. ఎవరైనా చెల్లించలేకపోతే నానా ఇబ్బందులు పెట్టేవారు. మొత్తానికి ఈ రెండు అర్థాలూ అతిపెద్ద కష్టాన్ని చెప్పే సందర్భం నుంచే వచ్చాయి కాబట్టి ‘అరిగోస’ అన్నారు. ఎవరైనా కష్టాలు అనుభవిస్తుంటే.. ‘పాపం అరిగోస పడ్తాండు బిడ్డా.. ఎప్పుడు తెములుకుంటడో ఏమో!’ అని ఓదారుస్తారు. ఎవరినైనా కష్టాలపాల్జేస్తుంటే ‘ఎందుకు ఆ పిల్లను అరిగోస పెడ్తున్నవ్. ఉసురు తగుల్తది’ అని హెచ్చరిస్తుంటారు కూడా.
అర్థ వివరణ
-డప్పు రవి
బొమ్మలు: మృత్యుంజయ్