కొందరు ఇంట్లో నుంచి అడుగు బయటపెట్టగానే.. నలుగురిలో విపరీతమైన మర్యాదలు పొందుతారు. అదే పెద్దమనిషి ఇంట్లో అడుగుపెడితే.. కనీసం పని పనుషులు కూడా లెక్కచేయరు. అలాంటి వ్యక్తులను ఉద్దేశించి జానపదులు చెప్పిన సామెత ఇది. సమాజంలో గౌరవ మర్యాదలు అందుకుంటున్న వ్యక్తికి.. ఇంటికి వచ్చినా అదే గౌరవం, అంతే విలువ దక్కాలన్నది పెద్దల మాట. కాబట్టి, అనవసరమైన ఆర్భాటానికి పోకుండా ముందు ఇంటిని చక్కదిద్దుకోవాలంటారు. తనపట్ల చిన్నచూపునకు కారణం ఏమిటో తెలుసుకుని.. ఆ లోపాన్ని సరిచేసుకోవాలంటారు. ఇలాంటి అర్థాన్నిచ్చే సామెతల్లో ‘బయట దొరవారు.. ఇంట్ల కొరగారు..’, ‘ఇంట గెలిచి.. రచ్చ గెలువాలె’ వంటివీ ఉన్నాయి.
ఏ పని అయినా తెలివితో చేయాలంటారు పెద్దలు. కష్టించి పనిచేయడం కన్నా.. దానిని సకాలంలో పూర్తి చేసే నేర్పరితనం ముఖ్యమని చెబుతారు. పని.. తెలివి విషయంలో ఎవరినైనా సున్నితంగా హెచ్చరించాలంటే ‘పని పదిపాల్లుంటే.. ఇగురం ఇరవై పాల్లుండాలె’ అంటుంటారు. అంటే పనిచేయడానికి ఓపిక, బలం ఉంటే సరిపోదు.. అందుకు రెండింతల తెలివి కూడా అవసరమే అని ఈ సామెత ఉద్దేశం. చేసే పనిని తెలివితో, లౌక్యంతో చేస్తే శ్రమ తగ్గుతుంది. పైగా మెరుగైన ఫలితాలు వస్తాయి. తెలంగాణల ఇగురం అంటే.. తెలివి, లౌక్యం, ఇవరం వంటి పదాలు పలు ప్రాంతాల్లో
వాడుకలో ఉన్నాయి.
‘వీళ్లేంట్రా బాబూ! ఎప్పుడు చూసినా తన్నులాడుకుంటూనే ఉంటారు’, ‘రేయ్! ఆల్లది అహినకులిక బంధం రా బాబు.. ఈ జన్మకు ఇంతే..’ అంటూ ఒక్కోసారి నిట్టూరుస్తుంటారు. ఈ పదబంధంలోని
‘అహినకులికం’ అంటే యువతకు తెలియకపోవచ్చు. ‘అహి’ అంటే పాము. ‘నకులం’ అంటే ముంగిస. ఇలా నిత్యం పోట్లాడుకునే వారిది ఆగర్భ శత్రుత్వం అన్నట్లు. ఇది ప్రకృతిసిద్ధమైన సహజ శత్రుత్వం అన్నమాట. పిల్లీ-కుక, ఎలుక-పిల్లి వైరం లాంటిది. సమాన ద్వేషం ఉండి పోరాడుతున్న వాళ్లలో ఒకరు గెలిచి తీరాలన్న విశ్వాసం లేన్నప్పుడు ఆ పోరును ‘అహినకులికం’ అంటారు. బలహీనుడని తెలిసికూడా చచ్చే వరకు పోరాడేదొకరు.. సమయం చూసి దెబ్బతీసి విజయం సాధించేవారు మరొకరు. ఇలాంటి శత్రుత్వం ఉన్న సందర్భాలను ‘అహినకులికం’ అంటారు. ఈ యుద్ధానికి
అస్పష్టమైన ఫలితం ఉంటుంది.
మాల్లెం = మేళం, వాయిద్యబృందం, నాటక భజన బృందాలను మాల్లెం అంటారు. (రాజుగాడి పెండ్లికి తూర్పునుంచి తెచ్చిండ్రు మాల్లేన్ని. ఎంత చూడబుైద్దెతాందో.)
రోకు = ధ్యాస, యావ (తిండిమీద వీడికున్న రోకు.. ఈ భూప్రపంచంల ఎవ్వనికీ ఉండదు. పనిజేసుడు లేదుకానీ.. నిత్యం తిండి యావే..)
ఏగి = విచ్చలవిడి, అడ్డ్డూ అదుపూ లేకపోవడం (వాని కంతలు ఎవ్వలు కానతలేరని. ఈ నడ్మల మస్తు ఏగైండు చిన్నోడు..)
గాసం = గడ్డి, ఆహారం, జంతువుల మేత (ఆంధ్రోళ్ల పాలనల నీళ్లులేక చెర్లన్నీ ఎండిపోయేటిది. గొడ్లకు గాసం లేక డొక్కలతో మాడిపోయేటివి. ఇప్పుడు యాళ్లకు నీళ్లొస్తన్నయ్. మేతకు కరువే లేదు..)
నిర్రంది = రంది లేకపోవడం, ఏమీపట్టనట్టు ఉండటం (ఈ పొల్లగానికి రంది లేదు, రవుసు లేదు. పొద్దంత ఊరు తిరుగొస్తడు.. తింటడు, పంటడు.. వీకెవడిస్తడు పిల్లని?)
-డప్పు రవి