భారతదేశం గొప్ప సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు పుట్టినిల్లు. ఈ సంప్రదాయాలు ఒక్కో ప్రాంతంలో ఒక్కో విధంగా, ఒక్కో ప్రత్యేకతతో ఉంటాయి. ఈ సంస్కృతి, సంప్రదాయాలు, ఒక తరం నుంచి ఇంకో తరం వారికి వారసత్వంగా వస్తాయి. ఇలా ఒక్కో తరం వారికి చేరడం వల్ల సంస్కృతీ సంప్రదాయాలు బతికి, భవిష్యత్ తరాలకు వారధిగా నిలిచి అందరికీ మన గొప్ప సంప్రదాయం తెలిసేట్టు చేస్తుంది. అలాంటి సంస్కృతి సంప్రదాయాల పండుగ ‘బతుకమ్మ’. తెలంగాణలో మాత్రమే మహిళలు, చిన్న పిల్లలు, ఎంతో ఆసక్తిగా భక్తిశ్రద్ధలతో జరుపుకొనే పండుగ ఇది.
తెలంగాణ ప్రాంతంలోనే జరుపుకొనే అతి ముఖ్యమైన పండుగ బతుకమ్మ. ఈ పండుగ తెలంగాణ ప్రజలందరికీ ప్రీతిపాత్రమైనది. భగవంతుణ్ణి పూలతో పూజించటం ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ఆనవాయితీ. అయితే, పూలనే గౌరీదేవిగా భావించి పూజించటం ఈ ప్రాంతవాసుల ప్రత్యేకత. మహిళలు, కుటుంబాల మధ్య, ప్రేమానురాగాలను పెంచి సమాజంలో ఐకమత్యం పెంచే అద్భుతమైన పండుగ ఈ బతుకమ్మ. ఈ పండుగను పెత్రమావాస అమావాస్య) నుంచి తొమ్మిది రోజులు జరుపుకొంటారు. ఆశ్వీయుజ శుక్ల అష్టమి అనగా, దుర్గాష్టమి నాడు అత్యంత వైభవంగా పుట్టింటి నుంచి అత్తగారింటికి బతుకమ్మను పంపిస్తున్నట్టు భావించి స్త్రీలంతా కలిసి దగ్గరలోని చెరువుల్లో లేదా కొలనులో వదులుతారు.
ఈ పండుగలో పూలకెంత ప్రాధాన్యం ఉందో పాటలకూ అంతే ప్రాధాన్యం ఉన్నది. బతుకమ్మ పాటలన్నీ ఎప్పుడో పూర్వకాలంలో అజ్ఞాత మహిళలు ఆశువుగా అల్లినవే. సరళమైన భాషతో, రాగయుక్తమైన శైలిలో బతుకు చిత్రాన్ని ఆవిష్కరించే అందమైన పాటలివి. వీటిలోని సాహిత్య విలువలు అమూల్యమైనవి. ఎంతో సులువైన పదాలతో అందరూ పడుకునేట్టు ఉంటాయి. జానపద, పురాణేతిహాస, చారిత్రక ఘట్టాలతో పాటు సున్నితమైన మానవ సంబంధాలు పాటలలో ప్రధాన వస్తువులు. బతుకమ్మ పండుగ వానకాలంలో వస్తుంది. ఈ కాలంలో ప్రకృతి అంతా పూలవనంలా అందంగా కనిపిస్తూ కనువిందు చేస్తుంది. రకరకాల, రంగురంగుల పూలు విరబూస్తాయి. ప్రకృతిలో లభించే అడవిపూలనే ఎంచుకొని బతుకమ్మను పేర్చుతారు. తంగేడు, గునుగు, కట్ల, గోరంట, గుమ్మడి, రుద్రాక్ష, మందార, గన్నేరు, సీతజడల పూలు మొదలైనవాటితో ఎంతో ఆకర్షణీయంగా బతుకమ్మను తీర్చిదిద్దుతారు.
ఇక నైవేద్యాల విషయానికొస్తే… ఈ తొమ్మిది రోజులూ ఆరోగ్యాన్ని ప్రసాదించే ధాన్యాలనే నైవేద్యాలలో ఉపయోగిస్తారు. రోజుకొక రకమైన పులిహోర, చివరిరోజైన సద్దుల బతుకమ్మ రోజు తొమ్మిది రకాల సద్దులు (పులిహోరాలు) చేస్తారు. చింతపండు, నువ్వులు, కొబ్బరి, పల్లీలు, పెసరపొడి, ఆవపొడి, దద్దోజనం (పెరుగన్నం), బెల్లం అన్నం, నిమ్మకాయ, మామిడికాయ… ఇలా అందుబాటులో ఉన్నవాటితో చేస్తారు. బతుకమ్మను తీసుకొని చెరువు దగ్గరికి వెళ్లినప్పుడు ప్రసాదంగా నువ్వుల పొడి, పల్లీల పొడి, కొబ్బరి పొడి, నెయ్యి కలిపిన సత్తు పిండి, తులసీదళాలు మొదలైనవి నైవేద్యంగా తీసుకెళ్తారు. బతుకమ్మ పాటలు జీవితంలోని అన్నిరకాల కోణాలను తెలియజేస్తాయి.
ఏమేమి పువ్వప్పునే గౌరమ్మా
ఏమేమి కాయప్పునే గౌరమ్మా
తంగేడు పువ్వప్పునే గౌరమ్మా
తంగేడు కాయప్పునేగౌరమ్మా
ఇలా గుమ్మడి, గునుగు, గోరంట, కట్ల, మందార అంటూ రకరకాల పూల ను చెప్తూ పాట పాడుతారు.
జనకు జనకునింట్లా కోల్
సత్య జనకునింట్లా కోల్
పుట్టింది సీతమ్మా కోల్
పురుడే కోరింది కోల్
పెరిగింది సీతమ్మా కోల్
పెళ్లీ కోరింది కోల్
అంటూ సీతా కళ్యాణం పాట.
ఇద్దరక్క చెల్లెల్లూ ఉయ్యాలో
ఒక్కురికిచ్చే ఉయ్యాలో
ఒక్కడే మాయన్న ఉయ్యాలో
వచ్చన్న పోడాయే ఉయ్యాలో
అంటూ ఈ బతుకమ్మ పండుగ. తొమ్మిది రోజులు అక్కాచెల్లెళ్లను తోడబుట్టిన అన్నలు తీసుకెళ్లి కట్నకానుకలు పెట్టి పంపించే ఆచారం మనకు తెలుస్తుంది.
హిమవంతునింట్లో పుట్టి
హిమవంతునింట్లో పెరిగి
అంటూ శ్రీమహాలక్ష్మి రూపమైన బతుకమ్మను గౌరీదేవిగా భావించి పుట్టింటి నుంచి అత్తవారింటికి పంపిస్తున్నట్టుగా భావిస్తూ అత్తవారింట్లో ఎలా మసలుకోవాలో తెలియజేస్తూ సాగే పాట ఇది. ఈ విధంగా బతుకమ్మ పండుగ భక్తిని పెంపొందించే పండుగ. అంతేగాక ఆరోగ్యాన్ని, కుటుంబ బాంధవ్యాలను, ప్రకృతిని, సుఖసంతోషాలను, సంస్కృతీ సంప్రదాయాలను, ఐకమత్యాన్ని తెలియజేసే సంపూర్ణమైన విశిష్ఠత కలిగిన పండుగ.
(అక్షరయాన్ సౌజన్యంతో)
-లేళ్ళపల్లి శ్రీదేవిరమేశ్