జలాశయాలను నింపి.. జనం మీదికి వదిలి!

మూసీకి ఆకస్మిక వరదలు పేదలను వంచించడానికేనా? ఇది నిజంగా ప్రకృతి విలయమా? లేక వరద పేరుతో పరీవాహక ప్రాంతంలోని పేదలను తరిమివేసే ఎత్తుగడనా? మూసీ నదికి ఆకస్మిక వరదలు.. తదనంతర పరిణామాలు అధికారుల వైఫల్యాన్ని, పాలకుల కుయుక్తిని బయల్పరుస్తున్నాయని పరిశీలకులు పేర్కొంటున్నారు.

• ఆపరేషన్‌ ప్రొటోకాల్‌ను తుంగలో తొక్కిన అధికార యంత్రాంగం
• బస్తీలన్నీ జలదిగ్బంధం అయ్యేవరకు కానరాని అధికారులు
• మూసీ ఉగ్రరూపాన్ని ప్రపంచానికి చూపేందుకే ఎక్కువ ప్రాధాన్యం
• అధికారులు గతానికి భిన్నంగా వ్యవహరించడంపై అనుమానాలు
• వరద ఉధృతిపై ముందే అంచనాలున్నా అప్రమత్తం కాని అధికారులు
• ఇన్‌ఫ్లో పెరుగుతున్నా ఔట్‌ఫ్లో పెంచకపోవడంపై విమర్శలు
• జలమండలి విడుదల చేసిన వివరాలపైనా రేకెత్తుతున్న సందేహాలు
• చడీచప్పుడు లేకుండా జంట జలాశయాల నుంచి భారీ వరద
• వరద గేట్లను ఎత్తినా ప్రజలను అప్రమత్తం చేయని అధికారులు

హైదరాబాద్‌ సిటీబ్యూరో ప్రధాన ప్రతినిధి, సెప్టెంబరు 27 (నమస్తే తెలంగాణ): మూసీకి ఆకస్మిక వరదలు పేదలను వంచించడానికేనా? ఇది నిజంగా ప్రకృతి విలయమా? లేక వరద పేరుతో పరీవాహక ప్రాంతంలోని పేదలను తరిమివేసే ఎత్తుగడనా? మూసీ నదికి ఆకస్మిక వరదలు.. తదనంతర పరిణామాలు అధికారుల వైఫల్యాన్ని, పాలకుల కుయుక్తిని బయల్పరుస్తున్నాయని పరిశీలకులు పేర్కొంటున్నారు. గతంలో ఇంతకంటే భారీ వర్షాలు పడిన సందర్భాల్లోనూ చూడని జల విలయాన్ని ఇప్పుడు నగరంలోని మూసీ పరివాహక ప్రాంత ప్రజలు అనుభవించడం అందరినీ విస్మయానికి గురి చేస్తున్నది. వారం రోజులుగా నిత్యం జంటనగరాలతోపాటు పరిసర ప్రాంతాల్లో భారీ వర్షాలు కురుస్తున్నాయి. అయినప్పటికీ ఉస్మాన్‌సాగర్‌, హిమాయత్‌సాగర్‌ జంట జలాశయాల నీటి విడుదలలో అధికారులు ప్రోటోకాల్‌కు భిన్నంగా వ్యవహరించారనే ఆరోపణలు వెల్లువెత్తుతున్నాయి. గతంలో ఎప్పుడైనా జంట జలాశయాల గేట్లు ఎత్తే ముందు వివిధ శాఖల అధికార యంత్రాంగం చేపట్టే జాగ్రత్త చర్యలు శుక్రవారం కనిపించకపోవడం పలు అనుమానాలకు తావిస్తున్నది.

సాధారణంగా గేట్లు ఎత్తే ముందు జలమండలి అధికారులు రెవిన్యూ శాఖకు సమాచారమిస్తే.. ఆ వెంటనే జిల్లా కలెక్టర్ల ఆదేశానుసారం పరివాహక ప్రాంతంలోని ఆర్డీవో, తహసీల్దార్‌తోపాటు ఇతర అధికార యంత్రాంగం తమ పరిధుల్లోని క్షేత్రస్థాయికి వెళ్లి పరివాహక ప్రాంత ప్రజల్ని అప్రమత్తం చేసి ఖాళీ చేయిస్తారు. కానీ శుక్రవారం సాయంత్రందాకా పరివాహకంలోని బస్తీలు, ఇతర ప్రాంతాలకు ఎలాంటి సమాచారం లేకపోగా.. కనీసం ఆ వైపు అధికారులు తొంగిచూడలేదు. కానీ రాత్రి ఒక్కసారిగా పరివాహకం జలదిగ్బంధం అయ్యాక.. అధికారులు హడావిడిగా రంగంలోకి దిగి తరలింపు చర్యలు చేపట్టారు. శనివారం ఉదయం వరకు సహాయక చర్యల్ని నామమాత్రంగా చేపట్టిన యంత్రాంగం మూసీ ఉగ్రరూపాన్ని ప్రపంచానికి చూపేందుకే ఎక్కువ ప్రాధాన్యం ఇచ్చారనే విమర్శలు వస్తున్నాయి. మరోవైపు ప్రభుత్వ శాఖల వెబ్‌సైట్లలో అధికారికంగా నమోదైన వర్షపాతం, జంట జలాశయాల ఇన్‌ఫ్లో-అవుట్‌ఫ్లో వివరాలకు వాస్తవ పరిస్థితులకు పొంతన లేకపోవడం అనుమానాలకు మరింత బలాన్ని చేకూరుస్తున్నది.

గతంలో ఎన్నడూ ఇలా జరగలేదు!
మూసీ ఎగువ ప్రాంతాల్లో వరుసగా కుండపోత వర్షాలు లేనప్పటికీ గతంలో చవిచూడని కష్టాలను పరివాహక ప్రాంతంలోని బస్తీవాసులు అనుభవిస్తున్నారు. గతంలో 2020 సంవత్సరంలో 32 సెంటిమీటర్ల వర్షపాతానికి సైతం విలవిలలాడని ప్రాంతాలు ఇప్పుడు 9-13 సెంటీమీటర్ల వర్షపాతానికే అతలాకుతలమయ్యాయి. చారిత్రక ఎంజీబీఎస్‌ బస్‌స్టేషన్‌ సైతం గతంలో ఎన్నడూలేని విధంగా జల దిగ్బంధనంలోకి పోవడం అందరినీ ఆశ్చర్యానికి గురిచేసింది. దీంతో ఈ విలయం వెనక ఏం జరిగిందనే చర్చ తీవ్రస్థాయిలో జరుగుతున్నది. వికారాబాద్‌ జిల్లాల్లోని అనంతగిరి కొండల్లో మూసీ, ఈసా నదులు ప్రారంభమవుతాయి.

ఆపై వికారాబాద్‌, రంగారెడ్డి జిల్లాల్లోని పలు మండలాల పరిధిలో ఉన్న పూడూరు, కులకచర్ల యాలాల, బషీరాబాద్‌, ధరూర్‌, మర్పల్లి, నవాబ్‌పేట, పెద్దేముల్‌, బంట్వారం, కోట్‌పల్లి, బొంరాస్‌పేట, వికారాబాద్‌, దౌల్తాబాద్‌, షాబాద్‌, శంకర్‌పల్లి, మొయినాబాద్‌, గండిపేట తదితర పరివాహక ప్రాంతాల్లో కురిసే వర్షంతో వరదనీరు మూసీలో కలిసి నగర శివారులో ఉన్న ఉస్మాన్‌సాగర్‌, హిమాయత్‌సాగర్‌కు చేరుకుంటాయి. ఈ క్రమంలో జన్మస్థానం నుంచి జంట జలాశయాలకు సమీపంలోని పరివాహక ప్రాంతం వరకు పరిశీలిస్తే.. వరద జలాశయాలను చేరేందుకు 12-24 గంటల సమయం పడుతుందని అధికారులు తెలిపారు.

గండిపేట ఇలా…

• జలమండలి వెబ్‌సైట్‌లోని వివరాల ప్రకారం ఉస్మాన్‌సాగర్‌ (గండిపేట) జలాశయంలోకి ఈ నెల 14 నుంచి 26 వరకు రోజూ వచ్చి చేరిన వరద మోతాదును పరిశీలిస్తే.. కనిష్ఠంగా 0.017 టీఎంసీల నుంచి గరిష్ఠంగా 0.069 టీఎంసీలుగా నమోదైంది. గండిపేట జలాశయ పూర్తిస్థాయి నీటిమట్టం 1790 అడుగులు కాగా.. 14-26 తేదీల్లో 1789-1789.45 అడుగుల వరకు నీటిని నిల్వ చేసి ఉంచారు.
• ఈ నెల 27న ఒకేరోజు (బహుశా 26వ తేదీ ఉదయం నుంచి 27వ తేదీ ఉదయం వరకు) ఏకంగా 1.071 టీఎంసీల వరద వచ్చినట్టు నమోదైంది. ఈ స్థాయిలో వరద వస్తుందని ముందే అంచనా వేసి ఉంటే.. జలాశయాన్ని ముందుగానే కొంతమేర ఖాళీ చేసి.. భారీ వరదను నియంత్రించుకుంటూ దిగువకు నీటిని విడుదల చేసే వెసులుబాటు దొరికేది.
• దాదాపు 12 రోజుల తర్వాత జలమండలి శుక్రవారం వివరాలు వెల్లడించింది. దాని ప్రకారం ఉదయం 10 గంటలకు 3వేల క్యూసెక్కుల వరద వస్తుండగా రెండు గేట్లు ఎత్తి దిగువకు 460 క్యూసెక్కులు వదులుతున్నట్టు తెలిపారు. తదుపరి ప్రతి రెండు గంటలకు ఒకసారి వెల్లడించిన వివరాల్లో ఇన్‌ఫ్లో-అవుట్‌ఫ్లో భారీగా పెరుగుతూ వచ్చింది. మధ్యాహ్నం ఒంటిగంట వరకు ఇన్‌ఫ్లో 5500 క్యూసెక్కుల వరద ఉంటే అవుట్‌ఫ్లో 6370 క్యూసెక్కులుగా ఉంది. సాయంత్రం ఐదు గంటలకు 8వేల క్యూసెక్కులు వస్తుంటే అవుట్‌ఫ్లోను ఏకంగా 10వేలకు పైగా క్యూసెక్కులకు పెంచి… సాయంత్రం ఐదు నుంచి ఏడు గంటల మధ్య 12వేల క్యూసెక్కులకు పైగా వదిలారు.
• నిజంగా గంట గంటకూ ఇన్‌ఫ్లో పెరుగుతున్నపుడు జలాశయం నుంచి దిగువకు వదిలే వరద పరిమాణాన్ని కూడా భారీగా పెంచాల్సిన అధికారులు అలా చేయకుండా వరద ఉద్ధృతి పెరిగిన తర్వాత అవుట్‌ఫ్లోను ఒక్కసారిగా పెంచడం వెనక ఆంతర్యమేమిటనే సందేహాలు వ్యక్తమవుతున్నాయి.

హిమాయత్‌సాగర్‌ ఇలా…

• జలమండలి వెబ్‌సైట్‌లోని వివరాల ప్రకారమే హిమాయత్‌సాగర్‌లోనూ ఈనెల 14 నుంచి 26 వరకు స్వల్ప ఇన్‌ఫ్లోలే ఉన్నాయి. కానీ 27వ తేదీ ఒక్కరోజే ఏకంగా 1.426 టీఎంసీల వరద వచ్చి చేరినట్టు నమోదు చేశారు.
• ఇక్కడ కూడా జలాశయం పూర్తిస్థాయి నిల్వ సామర్థ్యం 1763.5 అడుగులైతే 1762.8 అడుగుల వరకు నీటిని నిల్వ చేసి ఉంచారు. పైగా ఎగువన భారీ వర్షాలు కురిస్తే 12-24 గంటల సమయంలో జలాశయం నుంచి అవుట్‌ఫ్లోను పెంచలేదు. ఇక శుక్రవారం ఉదయం 10 గంటలకు హిమాయత్‌సాగర్‌కు 2800 క్యూసెక్కుల వరద వస్తుంటే.. 2034 క్యూసెక్కులే దిగువకు వదిలారు. ఆ తరువాత రాత్రి 8 గంటలకు 16,500 క్యూసెక్కులకు పెరిగినట్టు జలమండలి రికార్డులు చెప్తున్నాయి. ఈ క్రమంలో ఉదయం నుంచే జలాశయం నుంచి అవుట్‌ఫ్లోను పెంచి ఉంటే.. రాత్రి 8 గంటల నుంచి ఏకంగా 20వేల క్యూసెక్కులను నదిలోకి వదలాల్సిన పరిస్థితి వచ్చేది. ఇలా రెండు రిజర్వాయర్లలోనూ పూర్తిస్థాయి నిల్వను ఉంచుకొని ఎగువ నుంచి భారీ వరదలు వస్తున్నా.. దిగువకు వదలలేదనేది స్పష్టమవుతున్నది. దీనినిబట్టి అధికారులు ఆపరేషన్‌ ప్రొటోకాల్‌ను తుంగలో తొక్కారని అర్థమవుతున్నది.

పొంతన కుదరని ఇన్‌ఫ్లో వివరాలు

• తెలంగాణ ప్రభుత్వ డెవలప్‌మెంట్‌ ప్లానింగ్‌ వెబ్‌సైట్‌లో నమోదైన వర్షపాతం వివరాల ప్రకారం మూసీ పరివాహక ప్రాంతాల్లో కురిసిన వర్షానికి.. జలమండలి అధికారులు జంట జలాశయాలలో శుక్రవారం నమోదుచేసిన ఇన్‌ఫ్లో వివరాలకు పొంతన కుదరడం లేదనే విమర్శలున్నాయి. ఈ నెల 26 ఉదయం నుంచి 27వ తేదీ ఉదయం వరకు పరివాహక ప్రాంతాల్లో సరాసరిన 13 సెంటమీటర్ల వర్షపాతం నమోదైనట్టు రికార్డులు చెప్తుంటే ఈ మాత్రం ముందుగా తెలిసిన అధికారులు జలాశయాల నుంచి ముందుగానే దిగువకు అవుట్‌ఫ్లోను పెంచకపోవడం వెనక ఆంతర్యమేమిటని చర్చిస్తున్నారు.
• జలమండలి వివరాల ప్రకారం 26న సాయంత్రం ఐదు గంటలకు హిమాయత్‌సాగర్‌ వద్ద తొమ్మిది గేట్లను ఐదు ఫీట్ల మేర ఎత్తి 14,446 క్యూసెక్కులు దిగువకు వదిలారు. రాత్రి ఎనిమిది గంటలకు కూడా ఈ స్థాయిలోనే గేట్లు ఎత్తినప్పటికీ దిగువకు నీటి విడుదల 18వేల క్యూసెక్కులుగా పేర్కొనడం క్లరికల్‌ తప్పిదమా? ఉజ్జాయింపు లెక్కలా? అనే అనుమానాలు వస్తున్నాయి.

ఎప్పటికప్పుడు వివరాలు విడుదల చేస్తున్న జలమండలి
సాధారణంగా జంట జలాశయాలకు భారీ వరద వచ్చిన ప్రతిసారీ ఇన్‌ఫ్లో, అవుట్‌ఫ్లోతోపాటు అధికారులు ఎన్ని గేట్లు, ఎంతమేర ఎత్తి దిగువకు నీటిని విడుదల చేస్తున్నారో సమాచారాన్ని బహిర్గతం చేస్తారు. ఈ మేరకు ఈ నెల 14న జంట జలాశయాల నీటి విడుదల వివరాలు వెల్లడించిన జలమండలి ఆపై శుక్రవారం మాత్రమే మళ్లీ ఆ వివరాలను వెల్లడించింది. అంటే ఆ మధ్యకాలంలో నీటి విడుదల జరగలేదని స్పష్టమవుతుంది. దీనినిబట్టి వచ్చిన కొద్దిపాటి వరదను జలాశయాల్లోనే నిల్వ చేశారన్నమాట.

ఈ క్రమంలో శుక్రవారం ఉదయం పది గంటల వరకు తొలిసారిగా జలమండలి జంట జలాశయా ల నుంచి నీటిని విడుదల చేసినట్టు ప్రకటించిందంటే అంతకు 12-24 గంటల ముందు ఎగువ ప్రాంతాల్లో వర్షాలు కురిశాయని అర్థం. ఈ వర్షాలపై అధికారులకు ముందుగానే సమాచారం ఉంది. ప్రస్తుతం అధికారులు చెప్తున్నట్టు ఒక్కసారిగా ఇన్‌ఫ్లో పెరిగినందునే భారీ మొత్తంలో మూసీలోకి నీటిని వదిలామనేది పొంతనలేని వాదన. పైనుంచి వచ్చే వరద అంచనాలను బట్టి జలాశయాల్లో నీటిమట్టాన్ని నిర్వహించాలి. ఇందుకు అధికారుల వద్ద ఆపరేషన్‌ ప్రొటోకాల్‌ ఉంటుంది. అయినా ఒక్కసారిగా ఎలాంటి ముందస్తు హెచ్చరికలు లేకుండా మూసీలోకి భారీ వరదను వదలడంలో ఆంతర్యమేందో అధికారులకే తెలియాలి.

ముందుగానే అప్రమత్తం చేసిన వాతావరణ శాఖ
కొంతకాలంగా క్లౌడ్‌ బరస్ట్‌లతో కుండపోత వర్షాలు కురుస్తున్న నేపథ్యంలో సామాన్యులు సైతం ఎప్పటికప్పుడు వాతావరణ సమాచారాన్ని గమనిస్తున్నారు. వాతావరణశాఖ కూడా ప్రకటనల ద్వారా ఎప్పటికప్పుడు అప్రమత్తం చేస్తున్నామని వెల్లడించింది. అంటే జలమండలి అధికారులు అప్రమత్తంగానే ఉన్నారు. కానీ ఇన్‌ఫ్లోను అం చనా వేసి అవుట్‌ఫ్లోను ఎందుకు పెంచలేదన్నది ఇక్కడ కీలకమైన సందేహం.