ప్రకృతిలో ప్రతి పువ్వూ బతుకమ్మే…బతుకమ్మను మహాలయ అమావాస్య నుంచి తొమ్మిది రోజుల పాటు నిర్వహిస్తారు. ఇది పూలతో కూడిన ప్రకృతి పండుగ. ఆ కాలంలో వచ్చే అన్నిరకాల పూలతో బతుకమ్మను కళాత్మకంగా పేరుస్తారు. పువ్వులు, నీరు, ప్రకృతి ప్రధానాంశాలుగా ప్రకృతితో మమేకమై ఆట, మాట, పాట కలగలిపిన సంగీతం, సాహిత్యం రెండూ ఉన్న పండుగ. బతుకమ్మ పూజకు తంగేడు పువ్వు ప్రధానమైంది.
బతుకమ్మ పండుగ పెద్దల పండుగ. బొడ్డెమ్మలు, ఎంగిలిపూలు మొదలు ఆడపిల్ల ల సంబురమే ఇల్లంతా. బతుకమ్మ తయారీలో వివిధ రకాల పువ్వులు ఆకులు ఉపయోగిస్తారు. ప్రధానంగా తంగేడు, గునుగు, నందివర్ధనం గోరి ంట, బంతి, చేమంతి, కట్లపూలు, రుద్రాక్ష పూలు, గుమ్మడి పూలతో పాటు ఆకులు, టేకు రెమ్మలు వంటి రంగు రంగుల పూలు తాంబాళంలో పేరుస్తారు. ఈ ప్రాంతంలోని సాగు చేయని బంజరు మైదానాల్లో వివిధ రంగుల్లో వికసించే పూలతో బతుకమ్మను అలంకరించడం ఒక జానపద కళ. మహిళలు మధ్యాహ్నం నుంచి బతుకమ్మను సిద్ధం చేస్తూ, పాటలు పాడి దేవతలందరి ఆశీస్సుల్ని కోరుతారు.
ప్రాణశక్తి, ప్రాణధాత్రి, ప్రాణేశ్వరి అనే ఆదిశక్తి నామాలకు ప్రతిబింబం బతుకమ్మ. బతుకునివ్వడంతో పాటు, సక ల ప్రాణులకూ జీవశక్తిని అందజేసే ప్రకృతి ఆకృతి- బతుకమ్మ. రంగురంగుల పుష్ప సౌందర్యాల హంగులతో సింగారించుకొనే బంగారు కల్పవల్లిగా బతుకమ్మను జానపదులు భావిస్తారు.
సాయంకాలం ఇంటి ముందు ఆవుపేడ, ఎర్రమట్టితో అలికి ముగ్గులు వేస్తారు. ముగ్గులపై బతుకమ్మని ఉంచి మహిళలు, పిల్లలు జీవనశైలికి, ఆచార వ్యవహారాలకి, కట్టుబాట్లకి సంబంధించి న, ఆడవారి కష్టాసుఖాల గురించిన పాటలు పా డుతూ బతుకమ్మ ఆడుతారు. ఏడేడు తరాల కథలనూ, గాథలనూ తవ్విపోసుకుంటారు. కుటుంబంలోని దుఃఖాన్ని, ప్రకృతి వైపరీత్యపు కడగండ్లనూ సామూహికంగా పాడుకుంటారు. కుటుం బ జీవనంలోని సంతోషాన్నీ, పిల్లల ముద్దు ము చ్చట్లను, పంటచేల వయ్యారాల్నీ, వీరుల త్యా గాల్నీ, దేవతల దయనీ, శృంగారాన్నీ, కరుణనీ, హాస్యాన్నీ బతుకమ్మ పాటల్లో కలిసేలా చేస్తూ పాడుతారు.
చీకటి పడేదాక ఆడి ‘బతుకమ్మ’లు పట్టుకొని చెరువు దనుక గుంపులు గుం పులుగా వెళ్లి అప్పటికే నీళ్ల ఒడ్డున నిలుచొని ఉన్న మగవాళ్లకందిస్తారు. వాళ్లు మోకాళ్లలోతు నీళ్లదాక వెళ్లి ఒడుపుగా తబుకు తీసి బతుకమ్మ’ను నీళ్లలో వదిలి వేస్తారు. ఆడవాళ్లు గౌరమ్మ పాటలు పాడు తూ తెచ్చిన ప్రసాదం పప్పులు ఫలహారాలు తబుకుల్లో పోసి ఒకరికొకరు పంచుకుంటారు.
బతుకమ్మను తొమ్మిది రోజులు జరుపుకొన్నాక ఆఖరు రోజు అష్టమి రోజును దుర్గాష్టమి, పెద్దబతుకమ్మ, సద్దులబతుకమ్మ అని పిలుస్తారు. ఈ రోజు మహిళలు తమ ఇంటిలో పులిహోర, దద్దోజనం, సత్తుపిండి (మొక్కజొన్న పిండి, బెల్లంతో చేసిన పిండి) వగైరా సద్దులు చేస్తారు. ఇచ్చుకో వాయినం పుచ్చుకో వాయినం అని సద్దులు పంచుతారు.అక్కడి నుండి ఊర్లో గుడి దగ్గరకు కాని, ఊరి మధ్యలో కాని బొడ్రాయి దగ్గర కానీ పెట్టి ఊరి వారందరూ కలిసి ఆడతారు.
తరువాత బతుకమ్మల్ని డప్పులతో చెరువు గట్టు వరకు ఊరేగింపుగా తీసుకెళ్తారు. మళ్లీ గట్టుమీద పెట్టి అందరూ కలిసి ఆడతారు. కొందరు ఉత్సాహవంతులు, యువకులు చెరువునీళ్లలోకి దిగి లోతుదాక వెళ్లి బతుకమ్మలు వదులుతారు. తబుకులతో తడికాళ్లతో నడుస్తూ స్త్రీలు బతుకమ్మ ను సాగనంపుతారు. పోయిరా బతుకమ్మ పోయిరావమ్మ! మల్లొచ్చె యాడాది తిరిగి రావమ్మా”అంటూ. మహిళలు చెరు వు గట్టు వద్ద వాయనాలు ఇచ్చుకుని తరువాత తమ తో తెచ్చుకున్న ఫలహారాలను, సద్దులను ఒకరికొకరు ఇచ్చిపుచ్చుకుని భుజిస్తారు.
తొమ్మిది రోజుల పాటు జరుపుకునే ఈ పండు గ దుర్గాష్టమి నాడు ముగుస్తుంది. పండుగ చివరి రోజును సద్దుల బతుకమ్మ అంటారు. ఈ చివరి రోజు బతుకమ్మ నిమజ్జనం తెలంగాణ అంతటా లయబద్ధమైన డప్పు దరువులతో అత్యంత భక్తిశ్రద్ధలతో ఉత్సాహంతో జరుపుకుంటారు. సాయం త్రం ఒక అందమైన, ప్రశాంతతని అందిస్తుంది. నిమజ్జనానికి ముందు బతుకమ్మ నుంచి గౌరమ్మని తిరిగి తీసుని తమ మంగళ సూత్రం మీద దాన్ని పెట్టుకుని భర్త, సంతానం క్షేమంగా ఉండాలని స్త్రీలు కోరుకుంటారు.
అమ్మదేవతల పూజల్లో ఒక ఆరాధనా రూపమే మన పూల బతుకమ్మ. గునుగు, తంగేడు పువ్వులతో గోపురం రూపంలో పూల బతుకమ్మను పేర్చి, శిఖరం లేదా సిగమీద గుమ్మడి పువ్వుంచి, పసుపు, కుంకుమలతో అలంకరిస్తారు. పూజపువ్వుల్ని ఎవరూ తొక్కకుండా నీళ్ళల్లో కలపడమే బతుకమ్మలను నీళ్ళలో వదిలే సంప్రదాయంగా మారింది.
ప్రకృతి శక్తులైన పూలు, ఇసుక, మట్టి, పేడ స్తూపాలను నీటిలో కలిపేసేవారు. ఈ ప్రకృతి దేవత బతుకమ్మ బౌద్ధంలో హారీతిగా, జైనంలో ఆమ్రకూష్మాండినిగా, హిందూమతంలో అంబికగా పూజింపబడింది. ప్రపంచంలో మరెక్కడా లేని పూలపూజ మన సంస్కృతి. బతుకమ్మ జానపదుల పండుగ. బతుకమ్మ ఆటలో గుస్సాడి నృత్యం, చప్పట్లలో జానపదుల పాట, ఆటల కలయిక మన మూలాలను ఎరుకపరిచే మంచి సంప్రదాయం. ప్రకృతిలో మమేకమై పూసే ప్రతి పువ్వులోనూ రంగు రంగుల రూపంతో నిలిచి, కొలిచేవారికి కోటి వరాలిస్తుంది బతుకమ్మ!
భమిడిపాటి బాలా త్రిపుర సుందరి: 94401 74797