Inspirational Story | అక్షర జ్ఞానం అంతగా అబ్బలేదు. అదృష్టం అని ఒకటుంటుందని కూడా తెలియదు. ఆమెకు తెలిసిందల్లా.. తోటివారి కష్టం, దాన్ని ఎదుటివారికి అర్థమయ్యేలా చూపడం! నాసిక్ పట్టణంలో ప్రతి వీధీ ఆమెకు తెలుసు. ప్రతి గడపకూ ఆమె తెలుసు. చెత్త ఏరుకునే యువతిగా మొదలైన ఆమె ప్రస్థానం పదుగురూ మెచ్చుకునేంత స్థాయికి చేరింది. ఆమె పేరు మాయా ఖోద్వే. మహారాష్ట్రలో పేరెన్నికగన్న వీడియో యాక్టివిస్ట్ కథ ఇది..
ఏ స్థాయిలో ఉన్నా ఆడవారికి వేధింపులు తప్పడం లేదు. ముఖ్యంగా చిన్నాచితకా పనులు చేసుకునేవాళ్లంటే దారిన పోయేవారికీ అలుసే! చెత్త ఏరుకునే మహిళలపై ఆకతాయిల వేధింపులు తీవ్రంగా ఉండేవి. వారికి రక్షణ కల్పించాల్సిందిగా ఎన్నో పోరాటాలు చేశాం. మున్సిపాలిటీ అధికారులు చెత్త సేకరించే మహిళలకు గుర్తింపు కార్డులు ఇవ్వడంతోపాటు, వారు చేసే పనిని మానిటరింగ్ చేయడం వల్ల ఆగంతుకుల దాడులకు కల్లెం వేసినట్టయింది.
అప్పుడు మాయకు 14 ఏండ్లు. భర్తతో కొంగుముడి వేసుకొని నాసిక్లోని అత్తవారింటికి వచ్చింది. విశాలమైన ఆ నగరంలో ఇరుకైన మురికివాడలో ఉందా ఇల్లు. బెరుకుగా భర్త వెంట నడిచింది. పెద్ద ముత్తయిదువలు హారతి పట్టి నవ దంపతులను లోనికి ఆహ్వానించారు. ఒక గది దానికి అనుకొని వంటగది. అందులోనే అత్తామామ ఉంటారు. మిగతా ఇంట్లోవాళ్లకూ అదే నీడ. ఆ గదిని చూసి ‘అయ్యో!’ అనుకోలేదామె! అంతకన్నా చిన్నింటి నుంచి వచ్చిన మాయకు ఇది కాస్త గొప్పగానే అనిపించింది.
మహారాష్ట్ర.. జాల్నా జిల్లాలోని ఓ కుగ్రామంలో మాయ పుట్టిపెరిగింది. తల్లిదండ్రులు, నలుగురు అక్కచెల్లెళ్లు, ఒక అన్నయ్య. చాలీచాలని సంపాదనతో అర్ధాకలితో పెరిగారు. తల్లి వ్యవసాయ కూలీగా పనిచేసేది. బడిలో చేరకముందే తల్లితో పొలం పనులకు వెళ్లేది మాయ. పెండ్లి తర్వాత కూడా అదే పేదరికం. ఏడాదిలోపే బిడ్డ పుట్టింది. అంతలోనే భర్తకు అనారోగ్యం మొదలైంది.
తల్లిగారింట తనతో పెరిగిన పేదరికం.. అత్తగారింటా ఉందని స్పష్టంగా అవగతమైంది. మాయ మామయ్య చెత్త ఏరుకునేవాడు. భర్త గ్యాస్ సిలిండర్ల లారీ డ్రైవర్గా పనిచేసేవాడు. అత్తతోపాటు తనూ ఇంట్లో కూర్చుని కబుర్లు చెప్పుకొంటే పేదరికం శాశ్వతంగా ఉండిపోతుందని మాయకు అర్థమైంది. ఉద్యోగం చేయాలనుకుంది. కానీ, అక్షరం దిద్దని ఆమెకు ఉద్యోగం ఎవరిస్తారు? పెద్ద సంచీ భుజాన వేసుకొని.. చెత్త సేకరణకు బయల్దేరింది. మొదటి రోజు రూ.30 గిట్టుబాటు అయ్యాయి. రోజులు దొర్లుతున్నాయి. చెత్త సేకరణ సమయంలో.. వీధిలోని పిల్లలు బడికి వెళ్తున్న దృశ్యాలు మాయ కంటపడేవి. వారి వంక అలా చూస్తూ శిలలా నిల్చుండిపోయేది. ‘నేను బడికి వెళ్లి ఉంటే.. చదువుకొని ఉంటే.. బాగుండేది కదా!’ అనుకునేది. అంతలోనే తేరుకొని కాలికి తగిలిన ప్లాస్టిక్ డబ్బా నాణ్యతను పరీక్షించి సంచిలో వేసుకునేది.
మామ సంపాదనకు కోడలు ఆదాయం కూడా తోడవ్వడంతో ఆ కుటుంబానికి ఒకపూట తిండి పుట్టింది. ఇంటికి వచ్చాక మాయకు పొద్దంతా తను తిరిగిన వీధులు, చూసిన ఇండ్లు, ఎదురైన మనుషులు గుర్తొచ్చేవారు. దారి వెంట కనిపించే చెత్త కన్నా.. ఆ మనుషుల మనసుల్లోనే ఎక్కువ వ్యర్థాలు ఉన్నాయనిపించేది. చాలామంది మహిళల జీవితాల్లో సమస్యలు గుట్టలా పేరుకుపోయాయని బాధపడేది. వాటిని తీర్చే శక్తి తనకు లేదని తెలుసు! కానీ, ఏదో చేయాలని మాత్రం ఆమె ఎప్పుడూ ఆరాటపడేది.
అనుకోకుండా ఒక రోజు ఓ సామాజిక సేవా సంస్థతో మాయకు పరిచయమైంది. వారితో కలిసి నడిస్తే తను అనుకున్న దిశగా అడుగులు వేయొచ్చని అనుకున్నది. మురికివాడల్లోని మహిళల సమస్యలను తెలుసుకోవడమే పనిగా పెట్టుకుంది. సేవా సంస్థలోని పెద్దలకు వాటిని నివేదించి.. పరిష్కారాలను తెలుసుకునేది. మర్నాడు బాధితులకు తెలియజేసేది. అలా మాయ పెన్నూపేపర్ పట్టుకోకుండానే జర్నలిస్ట్గా మారింది. మరోవైపు కొవ్వొత్తుల తయారీ శిక్షణ తీసుకుంది. తన వీధిలోని మహిళలకూ కొవ్వొత్తుల తయారీ ఎలాగో నేర్పించింది.
అక్షరం దిద్దింది, పదాలు రాసింది, పత్రికలు చదివేంత పరిజ్ఞానం సంపాదించింది. మహిళల కోసం ప్రభుత్వం చేస్తున్న చట్టాల గురించి పెద్దలను అడిగి తెలుసుకునేది. సేవా సంస్థల్లోని ఆర్థికవేత్తలు చెప్పే పొదుపు సూత్రాలను నేర్చుకునేది. డబ్బు ఆదా చేసే మార్గాలను అందరికీ చెబుతుండేది. రుతు క్రమంలో పరిశుభ్రత ప్రాముఖ్యాన్ని గురించి బస్తీలోని ఆడపిల్లలకు వివరించేది. ‘ఏ ఉద్యోగం చేసినా.. అది సామాజిక సేవ చుట్టూనే తిరిగేది! అలాంటి కొలువులే నాకు చేయాలనిపించేది. ఉద్యోగంలో భాగంగా నలుగురికీ సాయం చేయడం కన్నా సంతృప్తి ఏముంటుంది?’ అంటుంది మాయ.
స్వచ్ఛంద సేవా సంస్థల్లో చురుగ్గా పనిచేసిన మాయను కెమెరా విపరీతంగా ఆకర్షించింది. ‘అభివ్యక్తి మీడియా ఫర్ డెవలప్మెంట్’ సంస్థ సహకారంతో వీడియో రికార్డింగ్, ఎడిటింగ్లో మెలకువలు నేర్చుకుంది. అదే సమయంలో ‘వీడియో వలంటీర్ ఇంటర్నేషనల్’ సంస్థ గురించి ఆమెకు తెలిసింది. ఆదాయం లేని సామాజికంగా వెనుకబడిన వారికి జర్నలిజంలో శిక్షణ ఇస్తుందీ సంస్థ. దానికి మాయ దరఖాస్తు చేయడం, వాళ్లు ఓకే చెప్పడం రోజుల్లో జరిగిపోయింది. వీడియో షూటింగ్, ఎడిటింగ్, డాక్యుమెంట్ చిత్రీకరణలోనూ మాయ శిక్షణ పొందింది. తర్వాత కెమెరా చేతపట్టిన ఆమె మురికివాడను కేంద్రంగా చేసుకుంది. పారిశుధ్య కార్మికుల సమస్యలే కథా వస్తువులుగా ఎంచుకుంది. స్థానికుల సమస్యలను వారి అనుమతితో షూట్ చేసే వీడియో జర్నలిస్ట్గా అవతారం ఎత్తింది.
సమస్య మూలాలను గుర్తించి, వాటిని చిత్రీకరించి, అధికారులకు, వివిధ స్వచ్ఛంద సంస్థలకు చేరవేసి ఎన్నో పరిష్కారాలను చూపింది. ఎన్నో ప్రశంసలు అందుకుంది. ఆ సేవా దృక్పథమే ఆమెను చైనాలో జరిగిన ఓ అంతర్జాతీయ సదస్సుకు హాజరయ్యేలా చేసింది. కరోనా సమయంలో మాయ చూపిన తెగువ, తీసిన వీడియోలు అప్పట్లో సంచలనం సృష్టించాయి. మాయ గురించి ఓ ఆంగ్ల పత్రికలో వచ్చిన కథనం.. ప్రముఖ వ్యాపారవేత్త సైరస్ పూనావాలాను ఎంతగానో ఆకట్టుకుంది. ఆమె చేస్తున్న సేవకు గుర్తింపుగా మాయకు ఓ కారునే బహుమతిగా ఇచ్చాడాయన.
ప్రస్తుతం మాయ నాసిక్ జిల్లా పరిధిలోని పేఠ్, హర్సుల్, త్రయంబకం, మాలెగావ్, సుర్గానా తదితర ప్రాంతాల్లో వీడియో వలంటీర్గా సేవలు అందిస్తున్నది. నిరుపేద మహిళలకు ఇప్ప పువ్వుల నుంచి వివిధ ఆహార పదార్థాలను ఎలా తయారు చేయాలో శిక్షణ ఇస్తున్నది. వాళ్లు చేసిన ఉత్పత్తులను మార్కెటింగ్ చేయడంపై దృష్టి సారించింది. ఈ పేదింటి వీడియో యాక్టివిస్ట్ విజయ యాత్ర కొనసాగుతూనే ఉంటుంది! ఈ ప్రస్థానంలో ఆమె సాధించే ప్రతీ విజయం ఓ నిరుపేద మహిళ సమస్యకు పరిష్కారం చూపుతుంది అనడంలో సందేహం లేదు!!
..?పాసికంటి శంకర్, ముంబయి