నిత్య జీవితంలో అల్పబుద్ధి మనుషులు ఎదురవుతూ ఉంటారు. ఎంత పెట్టినా, ఎంత చేసినా.. కొంచెపు బుద్ధిని ప్రదర్శిస్తూ ఉంటారు. అలాంటివారిని ఉద్దేశించి జానపదులు చెప్పిన సామెత ఇది. ఇలాంటి స్వభావం ఉన్నవారికి ఆస్తులు ఇచ్చినా, వస్తువులు పంచినా, డబ్బులిచ్చినా, పెట్టుబడిగా ఏదైనా ఇచ్చినా.. నాకేం ఇచ్చావు? నాకెంత ఇచ్చావ్? అంటూ దుర్బుద్ధిని ప్రదర్శిస్తుంటారు. ఇక బతుకమ్మ పండుగలో గునుగుపువ్వుకు ఎంతో విశిష్టత ఉంది. ఈ కాలపు పిల్లలకు గునుగుపువ్వు పువ్వుగానే తెలుసు. అయితే, జానపదులు వంటకానికి కూడా ఉపయోగించేవారు. గునుగు ఆకు లేతగా ఉన్నప్పుడు వండితే బాగుంటుంది. ఒంటికి చలువ చేస్తుంది. ముదిరిన ఆకుతో ఎంత బాగా వండినా కనరు కనరుగా ఉంటుంది.
పాపం.. ఆ ఆడబిడ్డ ఏడిండ్ల పిల్లికూన
కన్నోళ్లు కాలంజేసిన తర్వాత.. ఆ ఆడబిడ్డ ఏడిండ్ల పిల్లికూన అయింది.. అంటుంటారు. తల్లిదండ్రులు చనిపోయాక అనాథలైపోయిన బిడ్డలను ఉద్దేశించి ఇలాంటి పదబంధాలను ఉపయోగిస్తుంటారు గ్రామీణులు. అంటే చూసే దిక్కులేక ఒకరోజు పెద్దనాన్న, మరోరోజు బాబాయి, ఇంకోరోజు మేనత్తలు.. మరుసటిరోజు తాతయ్యల దగ్గర కాలం వెళ్లదీస్తుంటారు. అలా రోజుకొకసారి, నెలకొకసారి ఇళ్లు మారడాన్ని ‘ఏడిండ్ల పిల్లికూన’ అంటారు. అయినవారు దూరమైన తర్వాత పిల్లలు ఒంటరిగా తిరగడాన్ని కూడా ఏడిండ్ల పిల్లికూన అనే అంటారు. పిల్లి.. పిల్లలను ఈనిన తర్వాత భద్రత కోసం తరచూ స్థలాలను మారుస్తూ ఉంటుంది. దీన్నే, ఏడిండ్ల పిల్లికూన వ్యవహారంగా పేర్కొన్నారు జానపదులు.
అవ్వగారి కొడవలైతే.. పంటంతా కోద్దూ
ఇంటా బయటా ఏ పనీ చేతకాక.. మాటలతో కాలం గడిపేవాళ్లు చాలా మందే ఉంటారు. ఇలాంటివారిని ఉద్దేశించిన సామెత ‘అవ్వగారి కొడవలైతే.. పంటంతా కోద్దూ’. టక్కుమని ఏదైనా పని అప్పగిస్తే.. తప్పించుకోవడానికి చెప్పే మాటలు మామూలుగా ఉండవు. ఏదో ఒక వంకతో తప్పించుకునే ప్రయత్నం చేస్తుంటారు. ఇలాంటి అర్థాన్నిచ్చే సామెతల్లో ‘మాటలు కోటలు దాటుతయిగాని.. కాళ్లు తంగెళ్లు దాటవు’, ‘తొక్కు రుబ్బుడు లేకుంటే తోచినంత పనిజేద్దు’, ‘పెండనీళ్లు లేకుంటే కొండంత పనిజేద్దు’, ‘నువ్వు దంచు.. నేను భుజాలెగరేస్తా’ వంటివీ ఉన్నాయి.
ఆయివన్నయి = ముఖ్యమైనవి (ఇంత పెద్ద పంచాతి పెట్టిస్తివి.. ఆయివన్న మాట ఒక్కటన్న మాట్లాడినవా? ఊకె నీలొల్లే సరిపోతాంది. ఇంతేనా పెద్దిర్కం అంటే?)
ఈగకాలం =
ఈగలు ఎక్కువగా ముసిరేకాలం (ఆషానం నుంచి శావనం దాటేదాంక నీసు తినొద్దు బిడ్డా.. ఆనలు, ముసుర్లతో..
అంతా రొచ్చురొచ్చు ఉంటది)
జీవగంజి = తులసినీళ్లు, పాలు, మజ్జిగ (ఎల్లయ్యపానం కొట్టుమిట్టాడుతాంది. పట్నంల ఉన్న పెద్దోణ్ని పిలిచి జీవగంజి పోపియిర్రి. ఈ బాధలన్ని పోతయి.)
ఉన్ని కంకణం = పత్తి కంకణం (ఒకే గోత్రపోళ్లంతా ఉన్ని కంకణం కట్టుకోండయ్యా… పెద్దలు లగ్గానికి అన్ని సిద్ధం చేసుకోవాలె)
ముడాలవెట్టుడు = మారాం చేయడం (వాడొట్టి ముడాల (మిడిమేలపు) మొఖపోడు. నీళ్లు దీస్కరారా అంటే అదిగావాలె,ఇది గావాలె అని ముడాలవెడుతడు)
-డప్పు రవి