దళిత, బహుజన, ముస్లిం, ఆదివాసుల సాంస్కృతిక ఐక్యతకు పునాది తెలంగాణ పీర్ల పండుగ. ఇది పేరుకే ముస్లిం పండుగ. కానీ, దీన్ని ఎక్కువ మొత్తంలో జరుపుకొనేది దళిత, బహుజనులే. పండుగ వాతావారణాన్ని గమనించినట్లయితే ఇది ఏ మతానికి సంబంధించినదో గుర్తుపట్టడం కష్టం. మాదిగ, మాల, చాకలి, మంగళి, గొల్ల, గౌండ్ల.. తదితర అణగారిన వర్గాలన్ని తమ పండుగగానే జరుపుకొంటారు. ‘అలావు’ ఆటపాటల మధ్య ఈ కష్టజీవులు తమ బాధలను మరిచిపోతారు.
‘ఏమేమి కావాలి సామికి.. నల్లగొండ మొగులాలికి../ తెలంగాణ కావాలి సామికి.. నల్లగొండ మొగులాలికి..’ అంటూ పాడుకొని తెలంగాణ ఉద్యమ చైతన్యాన్ని ఉవ్వెత్తున ఎగిసేలా ‘తెలంగాణ రాష్ట్ర’ ఆవిర్భావ, ఆకాంక్షను, ఆవశ్యకతను, అవసరాన్ని పల్లెల్లో చాటిచెప్పిన సాంస్కృతిక వేదిక మన తెలంగాణ ‘పీర్ల పండుగ’.
తెలంగాణ పల్లెల్లో పీర్లను ప్రతిష్టించే ప్రదేశాన్ని ‘పీర్ల కొట్టం’, ‘చావడి’, ‘అషురా ఖానా’గా పిలుస్తారు. పీర్లకు కట్టే వస్ర్తాన్ని ‘దట్టి’ అంటారు. ఈ పీర్లను ఎత్తుకొని ఆడేవాళ్లు ముహర్రమ్ నెలవంకను చూసి అత్యంత భక్తీశ్రద్ధలతో ఉపవాసదీక్షలు పాటిస్తారు. వీరు పదిరోజుల పాటు కటిక నేలపై నిద్రిస్తూ, ఒంటిపూట భోజనం చేస్తారు. పదవ రోజు తెల్లవారు జామున జరిగే వేడుకకు అన్ని కులాల వాళ్లు ‘మటికీలు’ తీస్తారు. మలీద ముద్దలతో, కొబ్బరి కుడుకలతో పీర్లకు ‘ఫాహితా’లు ఇస్తారు.
ఇంటికో కట్టెను తెచ్చి ‘అలావు’ అనే అగ్ని గుండంలో వేస్తూ దానిచుట్టూ ‘దులా’ ఆడుతూ పాడుతూ మొక్కులు చెల్లిస్తారు. ముస్లిం మహిళలు సైతం ‘హైదోష్’ అని పిలువబడే కార్యక్రమాన్ని బతుకమ్మ ఆట మాదిరి గుమికూడి లయబద్ధంగా పాటలు పాడుతూ వీరుల త్యాగాలను స్మరిస్తారు. బంజారా మహిళలు తమదైన సంప్రదాయ వేషధారణతో ‘అలావు’ ఆడుతారు.
ప్రతి ఇంటి ఆడపడుచులు పీర్లు ఎత్తుకున్నవారి కాళ్లకు నీళ్ల సాక పోసి బెల్లం కుడుకలు సమర్పిస్తారు. దట్టీకి వెండిగొలుసులను కట్టి ముడుపులు చెల్లిస్తూ ఆశీర్వాదం పొందుతారు. పీర్లను ఎత్తుకున్నవాళ్లు తమ మీదినుంచి దాటితే పాపాలు తొలగిపోతాయని ప్రజలు రోడ్డు వెంబటి పీర్ల ముందు బొర్లుతూ పోతారు. పీర్ల నుంచి రాలిన పువ్వులు పిల్లలు లేని వారి ఒడిలో పడితే సంతానం కలుగుతుందని ప్రజల నమ్మకం. పండుగ మరుసటిరోజు పీర్లను విప్పి బావి నీళ్లతో శుభ్రం చేసి ఒక పెట్టలో భద్రంగా దాచి ‘అల్విదా హై అల్విదా’ అంటూ గానం చేస్తారు. ఈ విధంగా వీరుల త్యాగాన్ని కీర్తిస్తూ, బాధాతప్త హృదయాలతో ఇంటికి చేరుకుంటారు. దీన్ని పీర్లు బాయిలో పడటం అంటారు. మరుసటి రోజు ఉదయం చావడి దగ్గర యాటను కోసి ఫాయితాలు ఇయ్యడంతో పండుగ ముగుస్తుంది.
‘ఓ.. ఓ.. జంబియా ఒలంపల్లి జంబియా../ నాతోని మాట్లాడు నాంపల్లి జంబియా/ ఏమేమి కావాలి సామికి నల్లగొండ మొగులాలికి/ దట్టీలు కావాలి సామికి బుట్టలు కావాలి సామికి/ ఎరుపుదట్టి మెరుపు దట్టి వన్నిల గులాబి దట్టి/ తలుపు తలుపు ముడుపు జుట్టి కుడుకల బెల్లం పెట్టి/ మల్లె సిగల ఊదు పొగల డేంక డెడ్డం కాల్లు కదుల/ మతం మరిసి కులం మరిసి ఊరి వాడ మురిసి ఆడ/ ఓ.. ఓ.. జంబియా ఒలంపల్లి జంబియా’ అంటూ గోరటి వెంకన్న ‘మల్లేశం’ సినిమాలో పీర్ల పండుగ సంప్రదాయాన్ని, అందులో ఉన్న గొప్పతనాన్ని ఒక పాట రూపంలో చెప్పారు. ‘పీర్ల పండుగ’ వాస్తవానికి పండుగ జరుపుకోవాల్సిన సందర్భం కాదు. కానీ చావును కూడా పండుగల చేసుకుంటూ వీరుల త్యాగాలను తలచుకొని తమలో తాము ఆత్మైస్థెర్యాన్ని నింపుకొనే ఒక గొప్ప సందర్భం. గంగా జమునా తెహ్జీబ్కు ఇదొక గొప్ప ఉదాహరణ.
ముఖేష్ సామల
(వ్యాసకర్త: సామాజిక విశ్లేషకులు)