Budget 2023-24 | కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రిగా నిర్మలా సీతారామన్ వచ్చినప్పటి నుంచి దేశంలోని మహిళలు సంతోషించారు. ఇంత పెద్ద దేశానికి విత్తమార్గదర్శనాలు చేయడమే కాకుండా తమను కూడా గుర్తుపెట్టుకుంటారని భావించారు. ఐదోసారి గడిచిపోయినా మళ్లీ భంగపడిపోయామని వారు నిట్టూరుస్తున్నారు. కేంద్ర బడ్జెట్లో మహిళల భద్రతకు అతి తక్కువ ప్రాధాన్యం ఇచ్చారు. జెండర్ బడ్జెట్లో 9 రాష్ట్రాల ఊసే కనిపించడం లేదు. దీనినే ఓ ఆర్థికవేత్త ‘ఒంటె నోట్లో జీలకర్ర మాదిరి..’ అని వ్యాఖ్యానించారు. ప్రస్తుత బడ్జెట్లో కేవలం మహిళా సమ్మాన్ సేవింగ్ సర్టిఫికేట్ అనే కొత్త పథకాన్ని తీసుకొచ్చి మహిళల్ని సంతోషపెట్టే ప్రయత్నం చేశారు.
‘నారీ తూ నారాయణి’ అని చెప్పుకునే మన దేశంలోని మహిళల ఆర్థిక, సామాజిక స్థితిగతులను మెరుగుపరిచేందుకు 18 ఏండ్ల క్రితం బడ్జెట్లో ‘జెండర్ బడ్జెట్’ అనే నిబంధన తీసుకొచ్చారు. అయితే, దీన్ని పట్టించుకుంటున్న దాఖలాలు మాత్రం కానరావడం లేదనే చెప్పాలి. నానాటికి మహిళల భద్రత కేటాయింపులు దిగదుడుపుగా మారుతున్నాయి. 2021-22 తో పోలిస్తే 2022-23 లో జెండర్ బడ్జెట్లో 11 శాతం పెరుగుదల ఉన్నది. ‘జెండర్ బడ్జెట్’ మొత్తం జీడీపీలో 1 శాతం మాత్రమే. జీడీపీ మొత్తం వ్యయంలో దాని వాటా కూడా 4 నుంచి 6 శాతం మాత్రమే ఉన్నది.
అసలేంటీ జెండర్ బడ్జెట్?
పాత కాలపు రైల్వే బడ్జెట్ మాదిరిగా జెండర్ బడ్జెట్ను ప్రత్యేకంగా కేటాయించలేదు. ఏదైనా మంత్రిత్వ శాఖలోని మహిళలకు సంబంధించిన పథకానికి ప్రత్యేకంగా డబ్బు కేటాయింపును నిర్ధారించడాన్నే జెండర్ బడ్జెట్ అంటారు.
జెండర్ బడ్జెట్ను జెండర్ బడ్జెట్ స్టేట్మెంట్ (జీబీఎస్) అని కూడా అంటారు. దీనిలో ప్రతి మంత్రిత్వ శాఖలు, విభాగాలు జెండర్ బేస్డ్ కార్యక్రమాలు లేదా పథకాలు కలిగి ఉన్నారు. వాటికి ఎంత డబ్బు ఇస్తున్నారు అనే విషయాలను తెలియజేస్తుంది.
జెండర్ బడ్జెట్ అవసరమా?
మప దేశంలో మహిళల జనాభా 48.4 శాతంగా ఉన్నది. కానీ, ఆరోగ్యం, విద్య, స్కిల్ డెవలప్మెంట్ వంటి అనేక రంగాలలో పురుషుల కంటే వారు చాలా వెనుకబడి ఉన్నారు. మహిళలు ఈ వనరులను పొందగలిగేలా చేయడానికే జెండర్ బడ్జెట్ అవసరం. జెండర్ బడ్జెట్ రెండు భాగాలుగా ఉంటుంది. మొదటిది 100 శాతం నిధులు ఇచ్చే మహిళా కేంద్రీకృత పథకాలు.. రెండోది కనీసం 30 శాతం డబ్బు ఇచ్చే పథకాలు ఉంటాయి.
2022-23 జెండర్ బడ్జెట్లో వ్యవసాయ పరిశోధన, విద్యా శాఖకు రూ.8.44 కోట్లు కేటాయించారు. ఇందులో భువనేశ్వర్కు చెందిన సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ వుమెన్ ఇన్ అగ్రికల్చర్ అండ్ ఆలిండియా కో-ఆర్డినేటెడ్ రీసెర్చ్ ప్రాజెక్ట్ ఆన్ హోమ్ సైన్స్ ఈ డబ్బును పొందాయి. ఈ కేంద్రాలు మహిళలకు సంబంధించినవి కాబట్టి 100 శాతం నిధులను వారికి అందించారు.
గత బడ్జెట్లో కేటాయింపులు ఇలా..
జెండర్ బడ్జెట్లో మహిళల భద్రతకు కేటాయింపులు తక్కువగానే ఉంటున్నాయి. 2018-19 లో రూ.1,21,961 కోట్లు (5.0%), 2019-20 లో రూ.1,31,700 కోట్లు (4.7%), 2020-21 లో రూ.1,43,461 కోట్లు (6.0%), 2021-22 లో రూ.1,53,000 కోట్లు (4.4%), 2022-23 లో రూ.1,71,000 కోట్లు (4.3%) కేటాయింపులు జరిగాయి. గత ఐదేండ్లుగా ఈ 100 శాతం కేటాయింపు పథకాల్లో జెండర్ బడ్జెట్లో 10 శాతం మేర కోత కనిపిస్తున్నది. 2017-18లో జెండర్ బడ్జెట్లో 26 శాతం ఖర్చు చేయాల్సి ఉండగా అది 16 శాతానికి తగ్గింది.
జెండర్ బడ్జెట్ పేరుతో కేంద్ర ప్రభుత్వం 91 శాతం జెండర్ బడ్జెట్లో పంచుతున్న ఐదు శాఖలకు లబ్ధి చేకూరేది మహిళలకే కాకుండా.. రోడ్డు, కరెంటు, నీరు, ఆరోగ్యం, వ్యవసాయం వంటి రంగాలకు కూడా ఖర్చు చేస్తున్నారు.
మహిళలకు సంబంధించిన ఇతర పథకాలు.. వన్ స్టాప్ సెంటర్, వుమెన్ హెల్ప్లైన్, బేటీ బచావో-బేటీ పడావో, స్వధార్ గృహ, వర్కింగ్ వుమెన్ హాస్టల్ కోసం 2021-22, 2022-23 బడ్జెట్లో ఏమీ కేటాయించ లేదు. యాంటీ హ్యూమన్ ట్రాఫికింగ్, ఉమెన్ హెల్ప్ డెస్క్ కోసం 2022-23 లో రూ. 28 కోట్లు ఇచ్చారు. ఇది 2021తో పోలిస్తే 24 కోట్లు తక్కువ.