ఊరి చెరువుగట్టుమీద కాంతులీనుతున్న తల్లి బతుకమ్మలు, చుట్టూ పిల్ల బతుకమ్మలు. ఒక్కో బతుకమ్మ ఒక సింగిడిలా శోభిల్లుతున్నది. అడవి నెమళ్లలా ఆడుతున్న ఆడబిడ్డల వలయ నాట్యాల కదలికలకు కదులుతూ.. వాళ్ల కాళ్లకు చక్కగా కట్టుకున్న మువ్వల సంగీతంలో ఆ పరిసరమంతా పులకరించిపోతున్నది. ఆ సద్దుల బతుకమ్మనాటి కోలాటం పాటలతో.. వాలిన పొద్దు దద్దరిల్లి పోయింది. ఇక ఆడిఆడి అలసిన అమ్మలక్కలు ఒక్కొక్కరూ తమ తమ బతుకమ్మల ముంగిట కూర్చొని, దీపారాధన చేసి, అగరొత్తుల ధూపం అర్పించుకుని.. పూజ చేసుకున్నారు. బతుకమ్మలపై గౌరమ్మలను తీసుకుని, అమిత భక్తిభావంతో కండ్లకు అద్దుకున్నారు. తమ మాంగల్యాలకు ఇష్టంగా పసుపు పూతలద్దుకున్నారు. వెలిగించిన చిరుదివ్వెలను బతుకమ్మలపై ఉంచి.. ఒక్కొక్కటిగా సాగనంపుతున్నారు. నల్లటి చెరువు నీటి పాయలపైన దివ్వెలతో వెలుగుతూ ఉన్న ఆ బతుకమ్మలు.. పెద్ద పల్లెలో నిండుగా ముస్తాబై పేరంటానికి సాగుతున్న ముత్తయిదువుల్లా, గంభీరంగా ముందుకు కదులుతుంటే.. చూసేవాళ్లకు రెండు కండ్లూ చాలడం లేదు.
“అమ్మా.. ఎందుకమ్మా బతుకమ్మలను అట్లా నీళ్లలో పడేయడం?”.. ఒక చిట్టితల్లి సందేహం.
“పడేయడం కాదు చిట్టీ.. ‘నిమజ్జనం’ అనాలి!” ఒక పెద్దతల్లి సమాధానం.
“ఓహో! వినాయకుణ్ని చేసినట్టా?”.
“అవును బిడ్డా!”.
“అసలు నిమజ్జనం అంటే ఏంటమ్మా?”.
“తిరిగి ఇచ్చేయడం!”.
“ఎవరికమ్మా?”.
“ప్రకృతికమ్మా! మనం ప్రకృతిలోంచి ఏది తీసుకుంటే.. అది తిరిగివ్వాల్సిందే!”.
“లేకుంటే?”.
“మదర్ ఎర్త్కు కోపమొస్తుంది! మనం ఇంకో
ప్లానెట్ను వెతుక్కోవలసి వస్తుంది!”.
“అమ్మా!”.
“చెప్పు బిడ్డా!”.
“ప్రకృతి అంటే ఎవరు?”.
“మదర్ నేచర్.. అంటారే! ఆమెనే చిట్టితల్లీ!”.
“అంటే?”.
“నేను నీకు ఎవర్ని?”.
“అమ్మవూ!”.
“అట్లాగే నీకూ, నాకు, బాపమ్మకు, అమ్మమ్మకు, చిన్నమ్మకు, పెద్దమ్మకూ.. అందరమ్మలకీ అమ్మ
అన్నమాట!”.
“మరీ.. మరీ.. మదర్ నేచర్ కనిపించదేం అమ్మా?”.
“ఎందుకు కనిపించదు బిడ్డా? అదిగో.. మనం చెరువు నీటిలో వదిలి సాగనంపుతున్నామే.. చూడు ఆ బతుకమ్మల్లో, వాటిపైన చుక్కల్లా వెలుగుతున్న ఆ ప్రమిదల్లోని జ్యోతుల్లో.. నువ్వూ కష్టపడి పేర్చావుగా! అదిగో ఆ బతుకమ్మలన్నిట్లోంచి తొంగిచూస్తున్న ఆ తంగేడు పూలు, గునుగు పూలు, బంతి, చేమంతి పూలు, గోరింట పూలు, గన్నేరు పూలు.. అగో ఇంకా ఆ కట్ల పూలు, గుమ్మడి పూలు, పైన మెరుస్తున్న ఆ తామర పూలు.. చూడమ్మా! అవే ‘మదర్ నేచర్’ అంటే.. ఇప్పుడు కనిపిస్తుంది కదా!?”.
“ఓహో.. బతుకమ్మలే మదర్ నేచరా?! భలే భలే అమ్మా! ఐతే మరి అన్ని వెరైటీ వెరైటీ పూలెందుకమ్మా? ఏదైనా ఒకేరకం పూలతోనే పేర్చుకోవచ్చుగా!?”.
“అన్ని రకాల పూలెందుకంటే.. వాటిలో ఒక్కో పువ్వుకు.. ఒక్కో గొప్ప క్వాలిటీ ఉందమ్మా! నిజానికి
ఆ పూలన్నీ మంచి ఔషధాలు.. అంటే నీకు అర్థమయ్యే ఇంగ్లీషులో, సైన్సు భాషలో చెప్పాలంటే.. యాంటీ బ్యాక్టీరియల్, యాంటీ ఫంగల్, యాంటీ వైరల్ మెడిసిన్స్ లాంటివి అన్నమాట. ఈ పూలన్నీ చెరువుల్లో, బావుల్లో, కుంటల్లో, కోనేర్లలో వేయడం వల్ల..
వాటిలో కొత్తగా చేరిన నీటిని శుభ్రం చేయడంతోపాటు, వాటిలో ఉండే హానికారక క్రిములను చంపేస్తాయన్న మాట. మా చిన్నతనంలో ఇలా మినరల్ వాటర్ లేవు చిట్టి. ఈ చెరువులు, వాగుల్లోని నీళ్లే తాగేవాళ్లం. మరి అలాంటి నీళ్లు స్వచ్ఛంగా ఉండాలి కదా! అంతేకాదు బిడ్డా! శ్రావణ మాసం.. అంటే రెయినీ సీజన్లో వానలు బాగా కురుస్తాయి కదా.. మన ఇండ్లముందు పూలను ఇలా బతుకమ్మల్లా పేర్చి ఉంచడం వల్ల దోమలు, విషపు పురుగులూ రావంట తల్లీ!”.
“అబ్బో.. ఇంత సైన్స్ ఉందా అమ్మా.. మన ఫెస్టివల్స్లో!?”.
“అవును కన్నా.. బతుకమ్మనే కాదు, మన ప్రతి పండుగలోనూ కొంత సైన్స్, ఎంతో సెన్స్ ఉన్నాయి. విడమర్చి వివరంగా చెప్పేవాళ్లు లేక ఉత్త ఫార్మాలిటీ అయ్యి.. పిచ్చి నమ్మకాలుగా తేలిపోయాయి, చాలా పండుగ సందర్భాలు”.
“అమ్మా!”.
“చెప్పమ్మా!”.
“రెండు రోజుల్లో దసరా హాలీడేస్ అయిపోతాయిగా.. మనం మరి తంజావూర్ వెళ్లిపోతున్నామా?”.
“రేపు ఉదయం నాన్న కారు సర్వీసింగ్ చేయిస్తారట. మధ్యాహ్నం వేళకు బయలుదేరుతున్నాం. ఆ.. సరేగానీ చిట్టీ, భలే గుర్తు చేశావు. రేపు ఒక అందమైన బతుకమ్మను పేర్చి.. మనతోనే తీసుకెళ్తున్నాం రా!”.
“బతుకమ్మా!? అక్కడికెందుకమ్మా?”.
“అదో పెద్దకథ అమ్మా! స్వీట్ అండ్ షార్ట్గా చెప్పేస్తా విను. ఈ ముచ్చట ఎప్పటినుంచో ప్రచారంలో ఉంది. మన బతుకమ్మ పుట్టుక వెనుక ఎన్నో కథలు చెబుతారు పెద్దవాళ్లు. మన తెలంగాణలో వేములవాడను రాజధానిగా చేసుకొని చాళుక్యులు అనే రాజులు చాలా ఏండ్లు పాలించారు. తమిళనాడు ప్రాంతాన్ని పాలించే చోళరాజు.. రాజరాజ చోళుడు. అతని కొడుకు రాజేంద్ర చోళుడు వేములవాడపై దాడి చేసి, మన రాజును ఓడించాడు. అక్కడి భీమేశ్వరాలయంలో ఉన్న బృహదీశ్వరలింగాన్ని తీసుకెళ్లి, తన తండ్రికి బహుమతిగా ఇచ్చాడట. అప్పుడు రాజరాజ చోళుడు ఆ శివ లింగాన్ని ఇప్పుడు మనం ఉంటున్న తంజావూరులోని బృహదీశ్వరాలయంలో ప్రతిష్ఠించాడట. ఆ మధ్య నాన్న నిన్ను తీసుకెళ్లి చూపించారు కదా! అదే ఆ రాజరాజ చోళుడు నిర్మించిన బృహదీశ్వరాలయం!”.
“మరి మనవాళ్లు ఫీల్ అవలేదా అమ్మా?”.
“మామూలుగా ఫీల్ అవడం కాదు చిట్టీ! గుండెలు పగిలేలా ఏడ్చారంట. తమ తల్లి పార్వతి నుంచి శివయ్యను వేరు చేసినందుకుగాను.. తమ దుఃఖాన్ని చోళరాజులకు తెలియజేసేలా.. తమనుంచి దూరం చేసిన ఆ బృహత్ లింగం అంటే పెద్ద శివలింగానికి జ్ఞాపకంగా అన్ని రకాల పూలతో బతుకమ్మను పేర్చి, పార్వతిని ఓదారుస్తూ పాటలు పాడారంట. అప్పుడు వేములవాడ ప్రజలు పేర్చిన ఆ బతుకమ్మ.. ఒక పెద్ద గుట్ట అంత ఉన్నదట! అలా బతుకమ్మ పండుగ మొదలైందని, వెయ్యేండ్ల నుంచీ మనం ఈ పండుగను జరుపుకొంటున్నామని తాతయ్య నాకు చిన్నప్పుడు చెప్పేవాడు”.
“అమ్మో.. రియల్లీ గ్రేట్! నీకిన్ని సంగతులు ఎలా తెలుసమ్మా?”.
“పచ్చని పల్లెల్లో చల్లని తల్లుల ఒడిలో పెరిగిన బిడ్డలమమ్మా.. మా తరం వాళ్లం. మాకు బతుకమ్మలాడటం అంటేనే సంస్కృతిని, ప్రకృతిని చదవడం తల్లీ! ‘నేచర్ ఈజ్ ద బెస్ట్ టీచర్’ అంటారు కదమ్మా!”.
“అమ్మా.. అసలు ఇంతకూ మనం తంజావూర్కు బతుకమ్మను ఎందుకు తీసుకెళ్తున్నామో క్లియర్గా చెప్పలేదమ్మా నువ్వు!”.
“ఆ తల్లి గౌరమ్మను.. అంటే పార్వతిని మన బతుకమ్మ రూపులో తీసుకెళ్లి, ఆ బృహదీశ్వర కోవెలలో పరమ శివుడి పాదాలచెంత ఉంచి నమస్కరించుకోవాలని.. అంతే!”.
“అయితే ఆ తర్వాత ఆ బతుకమ్మను నేనే నిమజ్జనం చేస్తానమ్మా!”.
“అలాగే తల్లీ! పక్కనే కావేరీ నది ఉందిగా. అందులో నిమజ్జనం చేద్దాం లే!”.
“ఐ యామ్ సో హ్యాప్పీ అమ్మా!”.
“ఐ టూ.. మై లవ్!”.. అంటూ బిడ్డను దగ్గరికి తీసుకుని తనువంతా ముద్దాడింది ఆ తల్లి.
ఆ పాప చిన్న కుందేలు పిల్లలా దుంకుతూ.. చెరువులోకి నిమజ్జనం అవుతున్న బతుకమ్మలకు నమస్కరిస్తూ.. సద్దుల బతుకమ్మకు అందరూ వీడ్కోలు పాట పాడుతుంటే, తనూ శృతి కలిపి పాడసాగింది.
“తంగేడు పూవుల్ల చందమామ
బతుకమ్మ పోతుంది చందమామ..
పోతె పోతివిగాని చందమామ
మల్లెన్నడొస్తావు చందమామ?
యాడాదికోసారి చందమామ
నువ్వొచ్చి పోవమ్మ చందమామ..!”
* * *
అది తంజావూర్లోని రోజ్మేరీ హైస్కూలు. ఏడో తరగతి గది.
“టీచర్!”.. ముద్దుగా పిలిచింది ఓ తీయని స్వరం.
“చెప్పు చిట్టీ!”.. ప్రేమగా పలికింది ఓ నిండైన రూపం.
“ఈ సంవత్సరం మన స్కూల్లో బతుకమ్మ
ఆడుకుందాం టీచర్!”.
“నథింగ్ డూయింగ్. నో సచ్ బిజినెస్ ఈజ్ ఎలౌడ్ హియర్.. చిట్టీ! మన మేనేజ్మెంట్ అస్సలు ఒప్పు
కోరమ్మా!”.
“మేనేజ్మెంట్ అంటే ఎవరెవరు మిస్?”.
“ఫాదర్ గారు.. ప్రిన్స్పల్ గారు.. ఇంకా మెయిన్గా పెద్ద బిషప్ గారు!”.
“వాళ్లు ఎందుకు ఒప్పుకోరు టీచర్? బతుకమ్మ అంటే పూల పండుగే కదా!?”.
“ఆఁ.. ఆఁ.. నాకు తెలుసు. అదంతా ఉత్త
పూల పండగేగా! ఏముంది?”.
“టీచర్.. ఎక్స్క్యూజ్ మీ ఆస్కింగ్ ప్లీజ్! మీ జడలో ఏముంది?”.
“ఇదా.. ఇది రోజ్ ఫ్లవర్ కదమ్మా!”.
“కోప్పడకండి మిస్.. ఎందుకు పెట్టుకున్నారో అడగొచ్చా?”.
“రోజూ పెట్టుకుంటా.. నాకు అలవాటురా!”.
“రోజూ అలా ఒక రోజ్ పెట్టుకొని వస్తారు కదా.. అలా పెట్టుకోవడం వల్ల మీకు ఏమొస్తుంది మామ్?”.
“ఏమొస్తుంది.. ఏమీ రాదు. హ్యాపీగా ఉంటుంది! అంతే చిట్టీ!”.
“ఒక్క పువ్వు పెట్టుకుంటేనే మీకు హ్యాపీగా ఉంటే.. మరి తీరొక్క పూలతో తన గుండెల మీద ఎన్నెన్నో బతుకమ్మలను పేరిస్తే.. మన మదర్ ఎర్త్ కూడా ఎంత హ్యాప్పీ అవుతుందో కదా! తనూ మీలాగే చాలా బ్యూటిఫుల్గా కూడా ఉంటుంది మిస్”.
ఆ మాటతో టీచరమ్మ ఐస్ అయిపోయింది. కుల్ఫీలా కరిగిపోతూ తీయగా నవ్వింది!
“ఊఁ.. ఊఁ.. ఈమధ్య నువ్వు బాగా ఓవర్ స్మార్ట్ అయ్యావు చిట్టీ! సరే. నువ్వు చెప్పింది బాగానే ఉంది కానీ, ప్రిన్సిపల్ మామ్ ఏమంటారో?”.
“మిస్.. లాస్ట్ ఇయర్ దసరా పండుగ టైమ్లో మా పేరెంట్స్కు వర్క్ ఫ్రం హోమ్ ఉంది. అందుకే విలేజ్లో ఉన్న మా గ్రాండ్ పేరెంట్స్ దగ్గరికి వెళ్లాం. అప్పుడు మా మమ్మీ బతుకమ్మ ఆడింది. నన్ను కూడా ఆడించి.. ఎన్నెన్ని ముచ్చట్లో చెప్పింది. ఈ ఇయర్ మా విలేజ్కు వెళ్లేందుకు వీలు కలగలేదు. అందుకే, మా తెలుగు స్టూడెంట్స్ వరకైనా బతుకమ్మ ఆడించరా ప్లీజ్.. ప్లీజ్ టీచర్!”.
“సరే చూద్దాం.. నేను ప్రిన్సిపల్ మామ్కు చెబుతా.. ఓకేనా!? అయితే, మీ తెలంగాణ పండుగను ఇక్కడ తమిళనాడులో మావాళ్లు ఎలా ఒప్పుకొంటార్రా?”.
“యూ.ఎస్., కెనడా, ఆస్ట్రేలియా, గల్ఫ్ కంట్రీస్లో కూడా బతుకమ్మ ఆడుతుంటే.. మనమెందుకు డౌట్ పడాలి టీచర్? ప్రిన్సిపల్ మామ్, ఫాదర్ గారిని మాకోసం రిక్వెస్ట్ చేయండి ప్లీజ్.. మిస్!”.
“అబ్బ! మహా స్మార్ట్రా నువ్వు. మొండిఘటం! పిట్టకొంచెం కూతఘనం. నేను మాట్లాడి చెప్తాలే!”.
“లవ్ యూ టీచర్.. సో మెనీ థాంక్స్!”.
* * *
రోజ్మేరీ హైస్కూల్ ఆఫీస్ రూం.
“ఇట్స్ నాట్ పాజిబుల్ ప్రిన్సిపల్ మామ్! అది హిందువుల పండుగ. అయినా తెలంగాణ వాళ్ల పండుగ.. ఇక్కడ మనం జరుపుకోలేం కదా!?”.
“ఫాదర్! మీరు చాలా బ్రాడ్ మైండెడ్. అలా అనకండి ప్లీజ్! మన స్కూళ్లో తెలంగాణ, ఆంధ్ర నుంచి వందమందికి పైగానే పిల్లలున్నారు. చాలామంది పేరెంట్స్ కూడా లాస్ట్ ఇయర్ రిక్వెస్ట్ చేశారు. ఇక పిల్లలైతే ఒకటే గోల! నాకు తెలిసీ.. బతుకమ్మ హిందూ సంప్రదాయంలో ఉన్నా.. దాని మూల ఉద్దేశం
‘సెలబ్రేషన్ ఆఫ్ నేచర్’ అని నా అభిప్రాయం. పూలను ప్రేమించే ప్రతి హృదయం ఆ పూల పండుగను సెక్యులర్ దృష్టితో జరుపుకొంటే తప్పేంటి ఫాదర్? నేను కొంచెం చొరవ తీసుకుని మాట్లాడుతున్నందుకు క్షమించండి. మనదేశం ఎన్నో సంస్కృతులకు ప్రయోగశాల. పండుగలకు పబ్బాలకు తెలుగు, తమిళ అని ఏముంటుంది ఫాదర్?”.
“సిస్టర్.. మీ పాయింట్ ఆఫ్ వ్యూ బాగానే ఉంది. నేనూ అప్పట్లో మిషనరీ సర్వీస్లో భాగంగా నల్గొండ, రంగారెడ్డి లాంటి ప్రాంతాల్లో పనిచేశా. ఆ రోజుల్లో కొంతమంది ముస్లిం అమ్మాయిలు బతుకమ్మలను ఎత్తుకోవడం కూడా చూశా. కల్చర్ ఈజ్ యూనివర్సల్. అయితే ఒకసారి మన బిషప్ ద మోస్ట్ రెవరెండ్ డా. స్టీఫెన్ రాయప్పన్ గారితో మాట్లాడి, వారి అనుమతి తీసుకుందాం”.
“చాలా హ్యాప్పీ ఫాదర్! రియల్లీ సో గ్లాడ్ టు హియర్ ఇట్!”.
“ఓకే సిస్టర్! బై!”.
* * *
అనుకున్నట్లే బిషప్ గారి అనుమతి దొరికింది. రోజ్మేరీ స్కూల్ సాక్షిగా మన బతుకమ్మ స్పర్శతో తంజావూరు నేల పులకరించింది. అక్కడ చదువుకుంటున్న తెలుగు పిల్లలు, వాళ్ల తల్లిదండ్రులతో కలిసి తమిళ, కన్నడ, ఉత్తరాది పిల్లలు, వారి తల్లిదండ్రులు, అక్కడి టీచర్లు, నన్స్తో సహా అందరూ.. ‘కూడి విలైయాడు పాపా..’ అన్న మహాకవి సుబ్రహ్మణ్య భారతి జాతీయ సమతా స్ఫూర్తితో ధూంధాంగా బతుకమ్మకు తమలపాకులు, తులసి ఆకులు వాయనాలతో అంకురార్పణ చేశారు. ఎంగిలిపూల బతుకమ్మ మొదలు సద్దుల బతుకమ్మ వరకూ అచ్చం మన తెలంగాణ ఆడబిడ్డల మాదిరిగా ముస్తాబై, దొరికిన తీరొక్క పువ్వులతో చూడచక్కని బతుకమ్మలను పేర్చి, ఉయ్యాల పాటల హోరుతో, తప్పెట్ల కోలాటాల జోరుతో, కమ్మని వేడివేడి ఫలహారాల రుచులతో బతుకమ్మ వేడుకను నిండు భక్తితో జరుపుకొన్నారు. ప్రతి సంజెవేళ బతుకమ్మ నిమజ్జనాలతో తనలో ఐక్యమవుతున్న గౌరమ్మను సాదరంగా ఆహ్వానిస్తూ మురిసింది పుణ్య కావేరి! ఏడో తరగతి చదువుతున్న ‘చిట్టి’ మన పండుగకు అక్కడ సాంస్కృతిక వారధి అయ్యింది.
‘మన బతుకమ్మ విశ్వవాప్తమై విరాజిల్లునుగాక’..
(రాజేంద్ర చోళుడు వేములవాడలోని బృహద్ లింగాన్ని తీసుకెళ్లి తన తండ్రికి బహూకరించాడన్న ఐతిహ్యం ఆధారంగా)