Doctor Sadananda panigrahi | ధనా మాఝీ పేరు గుర్తుంది కదా! మరో దారిలేక.. భార్య శవాన్ని భుజం మీద వేసుకొని పది కిలోమీటర్లు నడిచిన వ్యక్తి ఆ ప్రాంతం వాడే. ఒడిశాలోని కలహండి జిల్లా పరిధిలోకి వస్తుంది. కలహండి.. గిరిజన జనాభా అధికంగా ఉన్న ప్రాంతం. ఒకప్పుడు ఆకలి చావులకు చిరునామా. ఇరవై ఐదేండ్ల నుంచీ స్థానిక ప్రజలకు అండగా నిలుస్తున్నారు ఓ వైద్యుడు. కుటుంబ నియంత్రణ ఆపరేషన్ల ద్వారా జీవితాలను మారుస్తున్నారు డాక్టర్ పాణిగ్రాహి.
డాక్టర్ సదానంద్ పాణిగ్రాహి.. యువ వైద్యుడిగా కల్హండి ప్రాంతంలో అడుగుపెట్టారు. ఎటుచూసినా పేదరికం, రోగాలు, అపరిశుభ్రత. పసిబిడ్డలు బతికి బట్టకట్టడమే ఓ అద్భుతం. ఆ పరిస్థితులు ఆయనను కదిలించాయి. ఈ సమస్యకు పరిష్కారం కుటుంబ నియంత్రణే అన్న నిర్ణయానికొచ్చారు. చిన్న కుటుంబాల వల్ల విద్య, వైద్యం, ఉద్యోగ, ఉపాధి అవకాశాలు పెరుగుతాయి, జీవన ప్రమాణాలూ అధికం అవుతాయని ఆయన విశ్వాసం.
1952వ సంవత్సరం. కుటుంబ నియంత్రణ కోసం దేశంలో తొలిసారిగా ఒక పెద్ద కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించారు. గ్రామీణ, గిరిజన జనాభా ఎక్కువగా ఉన్న ప్రాంతంలో ‘కుటుంబ నియంత్రణ’ను అమలు చేయడమే దీని ఉద్దేశం. ఆ ప్రాజెక్ట్లో సదానంద్ పాణిగ్రాహి పాలుపంచుకున్నారు. నిజానికి కలహండి గతంలో ఆకలికి, పేదరికానికి చిరునామా. ఆకలి చావులూ నమోదయ్యాయి. అంబులెన్స్ అందుబాటులో లేకపోవడంతో తన భార్య మృతదేహాన్ని మోసుకుని 10 కిలోమీటర్లకు పైగా నడిచిన ధనా మాఝీ అనే గిరిజనుడి హృదయ విదారక గాథ ఆ మధ్య అందర్నీ ఆలోచింపచేసింది. అలాంటి సంఘటనలు కలహండికి కొత్తకాదు. ఏదో ఓ మూలన జరుగుతూనే ఉంటాయి. పాణిగ్రాహి ఇలాంటి ప్రాంతాలను లక్ష్యం చేసుకున్నారు.
ప్రస్తుతం కలహండిలోని ధర్మసాగర్ సబ్ డివిజన్ హాస్పిటల్లో ప్రసూతి, గైనకాలజీ విభాగం సీనియర్ కన్సల్టెంట్గా పనిచేస్తున్నారు సదానంద్ పాణిగ్రాహి. గ్రామాల్లోనే కాదు మెట్రో నగరాల్లో కూడా శృంగారం, గర్భం, ప్రసవం, అబార్షన్లు, మహిళల ఆరోగ్యం గురించి మాట్లాడుకోవడం, చర్చించడం ఇప్పటికీ నిషిద్ధమే. కలహండి గిరిజనుల్లో మాత్రం ఈ విషయాల పట్ల సాధికారికమైన అవగాహన ఉంది. ఇదంతా డాక్టర్ సదానంద్ చొరవే. ‘చిన్న కుటుంబం చింతలేని కుటుంబం’ అంటూ కుటుంబ సంక్షేమ కార్యక్రమ నినాదం విని పిస్తూ.. ఇప్పటివరకు సదానంద్ కలహండిలో 30,009 కు.ని. ఆపరేషన్లు చేయించారు.
పాణిగ్రాహి కృషి ఫలించింది. ప్రజలు ఇద్దరు పిల్లలు చాలనే నిశ్చితాభిప్రాయానికి వచ్చేశారు. ఈ మార్పు అంత సులభంగా ఏం సాధ్యం కాలేదు. ఆశా వర్కర్లు, అంగన్వాడీ కార్యకర్తల సహకారంతో స్థానిక భాషల్లో కుటుంబ నియంత్రణ గురించి వివరించాడు పాణిగ్రాహి. నిజంగానే, కుటుంబ నియంత్రణ ఆ పేద జీవితాలను ఎంతగానో ప్రభావితం చేసింది. ముఖ్యంగా వరుస ప్రసవాల బాధ ఉండదు కాబట్టి, మహిళల ఆరోగ్యం మెరుగుపడుతుంది. ఇద్దరు పిల్లలే కాబట్టి, బాగా చదివించుకోవచ్చు. ఆర్థిక భద్రత ఇవ్వవచ్చు. డాక్టర్ సదానంద్ పాణిగ్రాహి ఈ విషయాలన్నీ చెబుతుంటే.. మొదట్లో ఎవరూ నమ్మలేదు. చాలా అవరోధాలే ఎదురయ్యాయి. కుటుంబ నియంత్రణ గురించి మాట్లాడితే ‘ఛీ..ఛీ’ అంటూ మొహం మీదే తిట్టిపోశారు. ‘దేవుడిచ్చిన బిడ్డలను వదులుకుంటామా?’ అని తిరగబడ్డారు. ఆపరేషన్లు చేయించుకున్నవారు నరకానికిపోతారు.. అంటూ మతపెద్దలు హూంకరించారు. క్రమంగా పాణిగ్రాహి మాటల్లోని నిజాయతీని గ్రహించారు. గర్భనిరోధక సాధనాలు ఉపయోగించడం అలవాటు చేసుకున్నారు. వేసక్టమీ వంటి శస్త్ర చికిత్సలకు సిద్ధపడ్డారు. ‘కుటుంబం ఆరోగ్యంగా ఉంటే దేశమూ ఆరోగ్యంగా ఉంటుంది. కుటుంబ నియంత్రణతోనే పేద కుటుంబాల్లో ఆర్థిక పురోగతి సాధ్యం అవుతుంది’ అంటాడు పాణిగ్రాహి.
కలహండిలో మొత్తం 13 బ్లాకులు ఉన్నాయి. వాటిలో 10 బ్లాకుల్లో 100 శాతం మార్పును తీసుకువచ్చారు పాణిగ్రాహి. ఒక సెంటర్కు మరొక సెంటర్కు మధ్య దూరం ఎక్కువ. రవాణా సౌకర్యం కూడా ఉండదు. అయినా పాణిగ్రాహి ప్రతీవారం స్థానిక ఆరోగ్య కేంద్రాలను సందర్శించేవారు. కానీ చాలాచోట్ల గర్భిణులకు, రోగులకు నిలువనీడ కూడా ఉండేది కాదు. భోజనం లభించేది కాదు. దీంతో పాణిగ్రాహి తానే ఆ సౌకర్యాలన్నీ కల్పించేవారు. మరో సమస్య అస్థిర విద్యుత్. క్యాంప్లలో తరుచూ విద్యుత్ సరఫరా నిలిచిపోయేది. తనే చొరవతీసుకొని ఇన్వర్టర్లు, జనరేటర్లు అమర్చేవారు. అలా కుటుంబ నియంత్రణ ఆపరేషన్లకు విఘ్నాలు తొలగిపోయాయి.
“రోగుల చిరునవ్వులే నా ఆస్తులు అంటున్న ఈ డాక్టర్ కథేంటంటే..”
“వాట్సాప్ డాక్టరమ్మ.. గర్భిణుల కోసం ఆరు భాషల్లో వాయిస్ కాల్ సేవలు”
“అమ్మ కోసమే ఐఏఎస్.. ప్రతి ఆడపిల్లకూ స్ఫూర్తినిచ్చే నిజామాబాద్ అమ్మాయి కథ”
“అప్పుడు నెత్తిమీద గంపపెట్టుకుని తిరిగాడు.. ఇప్పుడు కోట్లు సంపాదిస్తున్నాడు”
కిక్ కోసం ఐఏఎస్ వదిలి.. అడవుల్లో ఆనందాన్ని వెతుక్కుంటున్నాడు”