పార్లమెంట్ ముందుకు వచ్చిన అన్ని విషయాలను ప్రభావాత్మకంగా చర్చించలేదు. శాసనాల్లో అంతర్లీనంగా ఉన్న అంశాలను వివరంగా పరిశీలించటానికి, చర్చించటానికి తగిన సమయం, అందుకు అసవరమైన పరిజ్ఞానం ఉండదు. ఈ క్రమంలో పార్లమెంట్ విధులను సమర్థవంతంగా నిర్వహించటంలో సహాయ పడటానికి అనేక కమిటీలను నియమించారు. రాజ్యాంగంలో ఈ కమిటీల గురించి ప్రస్తావించారు. కానీ వాటి నిర్మాణం, పదవీకాలం, విధులు ఇతర నిబంధనలను ప్రత్యేకంగా పేర్కొనలేదు. ఈ విషయాలను ఉభయసభల నియమనిబంధనల్లో పొందుపర్చారు.
పార్లమెంట్ కమిటీ అంటే
1.పార్లమెంట్ ద్వారా నియామకమయ్యే/ ఎన్నుకొనే లేదా సభాపతి/అధ్యక్షుడు ఏర్పాటు చేసేది.
2.సభాపతి/అధ్యక్షుడి మార్గదర్శకత్వంలో పనిచేసేది.
3.నివేదికను సభకు లేదా సభాపతి/అధ్యక్షుడికి సమర్పించేది.
4.లోక్సభ/రాజ్యసభ సభ్యులతో సచివాలయంలో ఏర్పాటు చేసిన కమిటీ.
– సంప్రదింపుల కమిటీలు కూడా పార్లమెంట్ సభ్యులతో ఏర్పాటవుతాయి. కానీ, అవి పార్లమెంటరీ కమిటీలు కావు. ఎందుకంటే పైన పేర్కొన్న విధులను నిర్వర్తించవు.
-1. స్థాయీ సంఘాలు 2. తాత్కాలిక కమిటీలు
-స్థాయీ సంఘాలు శాశ్వతమైనవి. ప్రతి సంవత్సరం లేదా నియమిత కాలానికి ఏర్పాటై నిరంతరం పనిచేసేవి.
-తాత్కాలిక సంఘాలు వాటికి అప్పగించిన పని పూర్తయిన తర్వాత రద్దవుతాయి. కాబట్టి వాటిని తాత్కాలిక సంఘాలు అంటారు.
-స్థాయీ సంఘాల విధులను అనుసరించి, వాటిని ఆరు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు.
1. దర్యాప్తు సంఘాలు
-వీటిని ఒక ప్రత్యేక విషయమై సభలో తీర్మానం ప్రవేశపెట్టినప్పుడు సభాపతి నియమిస్తారు.
ఎ. రాష్ట్రపతి సభ్యులను ఉద్దేశించి ప్రసంగించే సమయంలో కొందరు సభ్యుల నడవడికపై సంఘం
బి. పంచవర్ష ప్రణాళికా ముసాయిదాపై సంఘం
సి. స్థానిక ప్రాంతాల అభివృద్ధి పథకంపై పార్లమెంటరీ సభ్యుల సంఘం (ఎంపీఎల్ఏడీఎస్)
2. సలహా సంఘం సెలెక్ట్ లేదా బిల్లులపై సంయుక్త సంఘాలు
-ఏదైనా ఒక నివేదిక లేదా ప్రత్యేకమైన బిల్లుల పరిశోధన కోసం ఈ సంఘాలను నియమిస్తారు.
-సలహా సంఘాలకు, తాత్కాలిక సంఘాలకు మధ్య తేడా ఉంది. ఇవి పేరులో ఉన్నట్లు నియమనిబంధనల ప్రక్రియలు, మార్గదర్శకాలు సభాపతి ఆదేశాల ప్రకారం ఉంటాయి.
-సభ ముందుకు ఒక బిల్లు చర్చకు వచ్చినప్పుడు సభ దాన్ని సెలెక్ట్ కమిటీకి లేదా ఉభయసభల సంయుక్త కమిటీల పరిశీలనకు సిఫారసు చేయవచ్చు. ఈ బిల్లు సభలో పరిశీలనకు వచ్చినప్పడు ఈ మేరకు ఒక తీర్మానాన్ని ప్రతిపాదిస్తారు. ఒకవేళ ఆ బిల్లును సంయుక్త కమిటీకి సిఫారసు చేయాలని తీర్మానాన్ని చేస్తే ఆ నిర్ణయాన్ని ఇంకొక సభకు తెలియజేసి ఆ కమిటీ సభ్యుల పేర్లను సూచించాలన్న విన్నపాన్ని కూడా పంపిస్తారు.
-ఈ సంయుక్త కమిటీ ఈ బిల్లులోని ఒక్కో క్లాజ్ను ఉభయసభల మాదిరిగా పరిశీలించి లోతుగా అధ్యయనం చేస్తాయి. సభ్యులు ఒక్కో క్లాజ్కు సవరణలు చేయాలని తీర్మానాలు ప్రతిపాదించరాదు. అంతేకాకుండా ఈ బిల్లుపై ఆసక్తి కనబర్చిన సంస్థలు, ప్రజా సంఘాలు లేదా నిపుణుల సలహాలను, అభిప్రాయాలను ఈ సంఘం సేకరించవచ్చు. ఆ తర్వాత ఈ సంఘం బిల్లుపై ఒక నివేదికను సభకు సమర్పిస్తుంది. నివేదికలో అత్యధిక భాగాన్ని వ్యతిరేకించే సభ్యులు అనుబంధాలను చేర్చమని కోరవచ్చు లేదా నివేదికపై తమ అసమ్మతిని తెలియజేయవచ్చు.
-భారత ప్రభుత్వ చట్టం-1919 నిబంధనల మేరకు ఈ సంఘం 1921లో ఏర్పాటైంది. అప్పటి నుంచి నేటికీ ఈ సంఘం కొనసాగుతున్నది. ప్రస్తుతం ఈ సంఘంలో 22 మంది సభ్యులు (లోక్సభ నుంచి 15, రాజ్యసభ నుంచి 7) ఉన్నారు. ఈ సంఘం సభ్యులు పార్లమెంట్కు ఎన్నికైన సభ్యులతో ప్రతి సంవత్సరం నైష్పత్తిక ప్రాతినిథ్య పద్ధతి ప్రకారం ఎన్నికవుతారు. ఈ విధానాన్ని అనుసరించడం వల్ల అన్ని రాజకీయ పక్షాలకు సమాన అవకాశాలు వస్తాయి. సభ్యుల పదవీకాలం ఒక సంవత్సరం. ఈ సంఘానికి మంత్రులు సభ్యులుగా ఎన్నికవుతారు. ఈ సభ్యుల్లో ఒకరిని స్పీకర్ ప్రభుత్వ ఖాతాల సంఘానికి అధ్యక్షుడిగా నియమిస్తారు. 1966-67 వరకు ఈ సంఘంలో అధికారపక్షానికి చెందిన సభ్యున్ని అధ్యక్షుడిగా ఎన్నుకున్నారు. ఆ తర్వాత నుంచి ప్రతిపక్షానికి చెందిన సభ్యున్ని అధ్యక్షుడిగా ఎన్నుకొనే సంప్రదాయం ప్రారంభమైంది. భారత కంప్ట్రోరల్ అండ్ ఆడిటర్ జనరల్ వార్షిక ఆడిట్ నివేదికలు రాష్ట్రపతి ద్వారా పార్లమెంట్కు సమర్పించిన తర్వాత వాటిని పరిశీలించడం ప్రభుత్వ ఖాతాల సంఘం ప్రధాన విధి. సీ అండ్ ఏజీ మూడు ఆడిట్ నివేదికలను అంటే పార్లమెంట్ మంజూరు చేసిన ధనాన్ని ప్రభుత్వం అదే ప్రయోజనం కోసం వెచ్చించాలి. లేదా అదే విషయాలను వాటికి సంబంధించిన ఖాతాలను నిధుల వినియోగంపై ఆడిట్ నివేదిక, ప్రభుత్వ ఉపక్రమాలపై ఆడిట్ నివేదికలు సమర్పిస్తారు.
-ప్రభుత్వ వ్యయం న్యాయబద్ధంగా జరిగిందా లేదా సాంకేతిక అక్రమాలు ఏవైనా జరిగాయా అని పరిశీలించి అవసరమైన వ్యయం దుబారా, నష్టాలు జరిగాయా మొదలైన విషయాలను కూడా ఈ సంఘం పరిశీలిస్తుంది.
1. విత్త కమిటీలు
-ప్రభుత్వ ఖాతాల సంఘం
-అంచనాల సంఘం
-ప్రభుత్వ ఉపక్రియల సంఘం
2. శాఖీయ స్థాయిలో సంఘాలు (24)
3. విచారణ సంఘాలు
-అర్జీలు/విజ్ఞప్తుల సంఘం
-హక్కులు/గౌరవాల సంఘం
-నైతిక విలువల సంఘం
4. పరిశీలన, నియంత్రణ కోసం ఏర్పాటు చేసే సంఘాలు
-ప్రభుత్వ హామీల సంఘం
-సభా కార్యకలాపాల సలహా సంఘం
-పార్లమెంట్ ముందు ఉంచిన విషయాలను పరిశీలించే సంఘం
-షెడ్యూల్డ్ కులాలు, తెగల సంక్షేమ సంఘం
-మహిళాసాధికారత సంఘం
-లాభసాటి పదవుల సంయుక్త సంఘం
5. ఉభయసభల దైనందిన వ్యవహారాల సంఘాలు
-సభా వ్యవహారాల సంఘం
-ప్రైవేటు సభ్యుల బిల్లుల, ప్రతిపాదనల సంఘం
-నియమనిబంధల సంఘం
-సమావేశాలకు గైర్హాజరు సంఘం
6. అనుషంగిక సంఘాలు లేదా సర్వీసు సంఘాలు
-సాధారణ ప్రయోజనాల సంఘం
-సభా సంఘం
-గ్రంథాలయ సంఘం
-సభ్యుల జీతభత్యాలపై సంఘం