భగవత్ తత్తజ్ఞానానికి ఆలవాలమైన- నెలవైన ‘ఉలూఖల బంధన’లీలాకథనంలో భక్తకవి కులతిలకుడైన పోతన బాలకృష్ణుని ‘భక్తి వశ్యత’ (భక్తులకు లోబడుట)ను మూల శ్లోకాలను మరిపించే చందాన అనేక కందాలలో, ఆటవెలదులలో చాలా తేటగా, అందంగా రూపొందించి సహృదయ పాఠకుల డెందాలను మురిపించాడు.
శుక ఉవాచ- పరీక్షిన్మహారాజా! ఎంగిలిపడక, ఏమరుపాటు లేక మనసు తొంగిలించగా (పరవశించగా) శుభాంగుడైన రథాంగపాణి (విష్ణుని) మంగళకరములైన కథలు అవిశ్రాంతంగా వింటున్న నీకు అనేక మంగళాశాసనాలు. అబ్బ! ఎంత ఆశ్చర్యం! రమాకాంతుడు బలరామానుజుడు బాలకృష్ణుడు వామనుని వలె తన రూపాన్ని ఇసుమంత కూడా కుచించలేదు. త్రివిక్రముని వలె అంతగా పెంచనూలేదు. పలుపులు (పశువుల తాళ్లు) అన్నీ కలిపి కడుతున్నా చిన్మయ బాలుడు, చిలిపి కృష్ణుడు అడ్డుపడలేదు. వెన్నుని (కన్నయ్య) నడుము- మొల ఏమన్నా పెరిగిందా? అంటే లేదు.
తాళ్ల పొడవులు తగ్గినయ్యా? అంటే అదీ లేదు. తాళ్లు విడివిడిగా కట్టినా రెండంగుళాలు తక్కువ. కలివిడి (కలగలసి)గా కట్టినా రెండంగుళాలే తక్కువ. నిర్గుణుని గుణం- తాడు చుట్టడం, కట్టడం మాట దేవుడెరుగు, కనీసం ముట్టలేకపోయింది. తడబడుతున్న యశోదకు కడకు ఏమి చెయ్యాలో తోచలేదు. ఆమెకు ఒళ్లంతా చెమటలు కారిపోయాయి. పైటకొంగు జారిపోయింది. కొప్పు సడలి పూలు రాలిపోయాయి. ఇరుగుపొరుగు గోపికలు పరుగు పరుగున వచ్చి చూసి వెరగుపడి ఇలా అన్నారు- అమ్మా! యశోదమ్మా! నీ వలన నీ కొమరునికి బంధనం లేదని ఆనందపడవచ్చు గదా! ఎందుకు నొచ్చుకుంటావు? బ్రహ్మదేవుడు వీని నొసటన బంధనం రాసినట్లు లేదు. పిచ్చితల్లీ! పిల్లవాని మీద ఎందుకింత కచ్చ?
విష్ణువంటే సర్వవ్యాపకుడని కదా అర్థం. వ్యాపకు (వ్యాపించు విష్ణు)నిచే వ్యాప్యం (వ్యాపించబడు విశ్వం) కట్టబడుతుంది కాని, వ్యాప్యం వ్యాపకుని ఎప్పుడూ కట్టలేదు. అంతాతానే అయిన అచ్యుతునికి అన్యం లేనప్పుడు ఆయనను ఏది బంధిస్తుంది? కనుక, పరమార్థంలో త్రిగుణాత్మకము, జడమూ అయిన మాయా రజ్జువు త్రిగుణాతీతము, మాయా రహితమూ అయిన చైతన్యాన్ని బంధింపజాలదు. బంధించ గలిగేది ప్రేమ రజ్జువు మాత్రమే! అది కూడా ఆయనకు ఇష్టమైతేనే! ‘లోకాధ్యక్షుడు, శోకనాశనుడు సాకారుడుగా సాక్షాత్కరించినా శాస్త్ర సిద్ధాంత రీత్యా అక్షరాలా నిరాకారుడే’ అని పరమార్థం! శుకయోగి…
కం॥ ‘జ్ఞానులచే మౌనులచే
దానులచే యోగ సంవిధానుల చేతం
బూని నిబద్ధుండగునే
శ్రీనాథుడు భక్తి యుతుల చేతం బోలెన్?’
‘రాజా! భక్తులకు పట్టుబడినట్లుగా భగవంతుడు శ్రీహరి జ్ఞానులకు గానీ, మౌనులకు గానీ, దానపరులకు గానీ, యోగ సంవిధాన వరులకు- యోగీశ్వరులకు గానీ పట్టుబడడు గదా!’
ఇంతవరకు ముఖ్యమైన రెండు మాటలు.. నందగోపకాంత యశోద ఇంకా అంతగా అలసిపోలేదు, కట్టాలన్న పట్టుదల వదలనూ లేదు. రెండవది- బాలకృష్ణునికి తల్లిమీద చాలినంత జాలి- కృప కలుగలేదు. భక్తుడు పెనుగులాడినంత వరకు భగవంతుడు దయచూపడు. భక్తుని (భక్తురాలి) పరిశ్రమ ప్రయత్నం పరాకాష్ఠకు చేరి పరిపూర్ణం కావాలి. అనువుగా భగవదనుగ్రహం వెల్లివిరియాలి- పైకి విరజిమ్మాలి! అప్పుడే రెండుంగుళాల లోటు తీరేది. నందసకి యశోద కిట్టప్పను ఇంకా కట్టలేకపోవడంలోని గుట్టును ఇలా విప్పాడు వైయాసకి- శుక యోగి. జ్ఞానవైరాగ్యాలు లేని కేవల భక్తి- వాత్సల్యం కల యశోదకు తాడు రెండంగుళాలు తగ్గింది.. కృష్ణుని కట్టనగునా అన్న జ్ఞానం లేదు.
నేలపాలైపోయిన పాలు, పెరుగుల పట్ల ‘పోతే పోయాయిలే, భాగ్యమా? బంగారమా?’ అను వైరాగ్యం లేదు. నిజానికి నంద జాయ (పత్ని) మనసులో ‘నేను వీణ్ని అనాయాసంగా, ఖాయంగా కట్టగలను’ అన్న అహంకారముంది. అదే అంతరాయం- విఘ్నం. ఈ అహంకారం వల్ల ఒక అంగుళం దూరం ఏర్పడింది. నందరాణి ఒక అంగుళం దూరం- ఎడమైతే, యదునందనుడు కూడా బదులుగా ఒక అంగుళం పెడమొహమయ్యాడు. ఇదీకాక, బాలకృష్ణుని స్పర్శ తగులగానే తాళ్లకు సహజంగా ఉండే తెగులు- బంధించే స్వభావం తొలగిపోయేది! బ్రహ్మ సంబంధం కలిగితే ఏ బంధమూ ఉండజాలదు- ‘యస్యస్మరణ మాత్రేణ జన్మ సంసార బంధనాత్ విముచ్యతే’ అని కదా విష్ణు సహస్రనామ స్తోత్రం.
శ్రీహరి సూరి ‘భక్తి రసాయనం’లో రెండంగుళాల తగ్గుదలపై మెండుగా చాలా ప్రౌఢమైన- గడుసైన వ్యాఖ్యానం చేశాడు. యశోద తెచ్చిన గుణాలు- తాళ్లు అన్నీ కలిసి కూడా భగవంతుని ‘అసంగత్వం, నిత్య ముక్తత్వం’- ఈ రెండు దివ్య అప్రాకృత గుణాలకు సమాధానం చెప్పలేకపోయాయి. ఇంద్రియాలకే బంధనం. ఇంద్రియ అధిపతులకు లేదు. గోవిందుడు గో (ఇంద్రియ)పతి- హృషీకేశుడు (సమస్త ఇంద్రియాధిపతి). గోబంధకాలు- గోవులను బంధించే తాళ్లు గోపతిని ఎలా బంధించగలవు? వేదాంత శాస్ర్తానుసారం అధ్యస్తము (ఆరోపితము)నకే బంధనం. కాని, అధిష్ఠానానికి బంధనం ఉండదు.
బాలకృష్ణుని- దామోదరుని ఉదరం అనంతకోటి బ్రహ్మాండాలకు అధిష్ఠానం- ఆధారం. సృష్టి, స్థితి, లయలకే ఇంధనం. దానికి బంధనమేమిటి? శుద్ధ సత్తగుణ సంపన్నులు తప్ప రజస్తమో గుణ సంపర్కం కలిగిన అన్యులు ఎంత మాన్యులైనా మాధవుని ముట్టలేరు, కట్టలేరు. నామరూపాలు కలిగి ఉండేదే బంధానికి లోనవుతుంది. శ్యామ బ్రహ్మ- శ్రీకృష్ణపరమాత్మ నామరూప రహితుడు, నిత్యముక్తుడు. దామ బంధన లీలలో రెండంగుళాల న్యూనత- కొరత ఈ సత్యాన్నే సూచిస్తోంది! శుకుడు- రాజా! ‘కట్టరాని తన్ను గట్టెదనని చింత గట్టుకొనిన తల్లి గరుణ జూచి’.. కట్టడానికి వల్లకాని తనను కట్టివేయాలనే పట్టుదల, ప్రల్లదనం (బిగువు, బింకం)తో ఇక్కట్లు పడుతున్న తల్లిని చూచి నల్లనయ్య జాలిపడ్డాడు.
కం॥ ‘బంధ విమోచను డీశుడు
బంధింప బెనంగు జనని పాటోర్చి సుహృ
ద్బంధుడు గావున జననీ
బంధంబున గట్టు వడియె బాటించి నృపా!’
ముకుందుడు భవ బంధాలను తొలగించి ముక్తిని ప్రసాదించేవాడు. ఆర్తులైన శరణాగతులకు, ఆప్తులైన వారికి ఆత్మబంధువు. ఆ వనజాక్షుడు- నంద తనయుడు తన జనని పాట్లు కనలేక కనికరించి తనకుతానే బంధనం స్వీకరించాడు. ఆ బాలగోపాలుడు భక్త పరాధీనుడు కాన అంబచే రోలను- రోటికి కట్టుబడిపోయి ఉన్నాడు. ఏలాగున ఉన్నాడు? బిక్క (తెల్ల) మొహం వెయ్యక, ఆలానానికి- కట్టుకంబానికి కట్టబడి ఉన్న మదపుటేనుగు గున్నవలె నల్లనయ్య చాలా చక్కగ ఉల్లసిల్లు (ఒప్పు)తున్నాడు. లోకాలన్నిటికి మొదలు, మధ్య, చివర అయిన నరరూప పరమాత్ముని కట్టాలంటే శరణాగతి చేసిన పరమ అంతరంగ భక్తురాలు కనుక యశోదమ్మకు సాధ్యమైనది కాని, ఇతర ముద్దుగుమ్మలకు- అతివలకు సుతరాం- ఎంతమాత్రం సాధ్యం కాదు కదా!
కం॥ ‘చిక్కడు సిరి కౌగిటిలో
చిక్కడు సనకాది యోగి చిత్తాబ్జములం
జిక్కడు శ్రుతిలతికావళి
జిక్కె నతడు లీల దల్లి చేతన్ రోలన్’-
ఆ మేటి లీలా కిటి (వరాహ) రూపధారి పాల మున్నీటి రాకన్య (శ్రీదేవి) కౌగిటిలో చిక్కలేదు. ఆ ఇందీవరాక్షుడు- ఇందిరాపతి సనక సనందనాది అలనాటి మహాయోగుల హృదయారవిందాలలోనూ బందీ కాలేదు. శ్రుతు (వేదా)లనెడు లతల (తీగల) వితతుల (సమూహాల)లోనూ చిక్కుకొన్న వాడు కాదు. అట్టి సాటిలేని బాలుడు, అక్కజం- ఆశ్చర్యంగా తల్లి చేతికి చిక్కి రోటికి కట్టుబడ్డాడు!
కం॥‘సంగడి దిరిగెడు శంభుడు
నంగాశ్రయయైన సిరియు నాత్మజుడై యు
ప్పొంగెడి పద్మజుడును గో
పాంగన క్రియ గరుణ వడయ రఖిలేశ్వరుచేన్’
మహారాజా! చతుర్ముఖ బ్రహ్మ విష్ణు స్వామికి పుత్త్రుడు, శిష్యుడు, భక్తుడు. ప్రవృత్తి మార్గ ప్రవర్తకుడు. సర్వజీవపితామహుడు. ఇక మహాదేవుడు పౌత్రుడు, నివృత్తిమార్గ నిరతుడు, ప్రవర్తకుడు. ప్రళయ కారణుడు, గుణావతారం. సర్వ సంగ పరిత్యాగం చేసి ఖగరాజ తురంగుడు- శ్రీహరి సేవకై పరితపించు యోగీశ్వరుడు. పోతే, వీరిద్దరి కంటే పరమాంతరంగిక భక్తురాలు ‘తామరలందుండెడి ముద్దరాలు’- అరవింద మందిర (ఇందిర) శ్రీమహాలక్ష్మి. అర్ధాంగి, బ్రహ్మానంద స్వరూపురాలు, జగజ్జనని. వక్షఃస్థల నివాసిని అయినా విష్ణు చరణ సేవా రతి కలిగిన సతీమతల్లి, అతిపూజ్యురాలు. కాని, నందగేహిని యందు ఈ విశేషగుణాలు ఏవీలేవు. అయినా ఆమెకు అనిర్వచనీయ, అవ్యాజ అనుగ్రహ ప్రాప్తి!- నిత్యముక్తుడు, ముక్తిదాత బద్ధుడయ్యాడు! (సశేషం)
– తంగిరాల రాజేంద్రప్రసాద శర్మ 98668 36006