మదర్‌ రిజర్వాయర్‌.. కాళేశ్వరం ప్రాజెక్టుకు గుండెకాయ మల్లన్నసాగర్‌

కాళేశ్వరం ఎత్తిపోతల పథకానికి మల్లన్నసాగర్‌ ఆయువు పట్టులాంటిది. గత సీఎం కేసీఆర్‌ దీన్ని సరైన ప్రదేశంలో నిర్మించడంతో అనేక రకాల ప్రయోజనాలు కలుగుతున్నట్టు సాంకేతికంగా రుజువైంది. అటు మెదక్‌, ఇటు నల్లగొండ, రంగారెడ్డి జిల్లాల్లోని ప్రాంతాలకు కేవలం భూమ్యాకర్షణ శక్తి ద్వారా నీటిని తరలించేందుకు అనువైన ప్రదేశంలో దీన్ని కట్టారు.

• వైఎస్‌ హయాంలో 1.5 టీఎంసీలు మాత్రమే నిల్వ చేసేలా ప్రతిపాదనలు
• ఏకంగా 50 టీఎంసీలకు పెంచిన మాజీ ముఖ్యమంత్రి కేసీఆర్‌
• భూకంపాలతో మభ్యపెట్టాలనుకున్నా విజయవంతంగా పూర్తి చేసిన జలప్రదాత
• విమర్శించిన రేవంత్‌రెడ్డి నోటి నుంచే ప్రశంసలు అందుకున్న మల్లన్నసాగర్‌

కాళేశ్వరం ఎత్తిపోతల పథకానికి మల్లన్నసాగర్‌ ఆయువు పట్టులాంటిది. గత సీఎం కేసీఆర్‌ దీన్ని సరైన ప్రదేశంలో నిర్మించడంతో అనేక రకాల ప్రయోజనాలు కలుగుతున్నట్టు సాంకేతికంగా రుజువైంది. అటు మెదక్‌, ఇటు నల్లగొండ, రంగారెడ్డి జిల్లాల్లోని ప్రాంతాలకు కేవలం భూమ్యాకర్షణ శక్తి ద్వారా నీటిని తరలించేందుకు అనువైన ప్రదేశంలో దీన్ని కట్టారు. అలాంటి మల్లన్నసాగర్‌ నిర్మాణాన్ని అడ్డుకునే కుట్రతో అమాయక రైతులను రెచ్చగొట్టేందుకు నాడు టీపీసీసీ అధ్యక్షుడిగా ఉన్న రేవంత్‌రెడ్డి చేయని ప్రయత్నం లేదు. ఇప్పుడు అదే మల్లన్నసాగర్‌ నుంచి మూసీ సుందరీకరణ ప్రాజెక్టుకు నీళ్లు తరలించేందుకు సోమవారం శంకుస్థాపన చేశారు.

హైదరాబాద్‌ సిటీబ్యూరో ప్రధాన ప్రతినిధి, సెప్టెంబరు 8 (నమస్తే తెలంగాణ) : వాతలు పెట్టుకున్నంత మాత్రాన నక్క పులి అవుతుందా? కాదని లోకమంతటికీ తెలుసు. కానీ నక్క మాత్రం అదే భ్రమలో ఉంటుంది. కాళేశ్వరం ప్రాజెక్టుకు గుండెకాయలాంటి మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ విషయంలో కాంగ్రెస్‌ తీరు ఇట్లనే తయారైంది. హైదరాబాద్‌కు గోదావరి జలాల తరలింపు పథకం 2-3 దశల శంకుస్థాపనలో సీఎం రేవంత్‌రెడ్డి వ్యాఖ్యలే ఇందుకు నిదర్శనం. ప్రాణహిత-చేవెళ్ల ప్రాజెక్టులో భాగంగా 1.5 టీఎంసీలతో ప్రతిపాదించిన మల్లన్నసాగర్‌ ఎక్కడ? 50 టీఎంసీలతో కేసీఆర్‌ విజయవంతంగా నిర్మించిన మల్లన్నసాగర్‌ ఎక్కడ? నక్కకు నాకలోకానికి ఉన్నంత తేడా! అయినా కేసీఆర్‌ పూర్తి చేసిన మల్లన్నసాగర్‌కు నిస్సిగ్గుగా వైఎస్‌ హయాంలో శంకుస్థాపన జరిగిందంటూ కాంగ్రెస్‌ ఖాతాలో వేసుకునేందుకు రేవంత్‌రెడ్డి ప్రయత్నించి నవ్వుల పాలయ్యారు. ముఖ్యంగా మల్లన్నసాగర్‌పై రేవంత్‌ వేసిన పిల్లిమొగ్గలు మరెవరూ వేయలేదేమో! వైఎస్‌ రాజశేఖర్‌రెడ్డి హయాంలో ప్రాణహిత-చేవెళ్ల ప్రాజెక్టులో భాగంగా ఈ రిజర్వాయర్‌ను ప్రతిపాదించింది వాస్తవమే అయినా అప్పుడు ఆ రిజర్వాయర్‌ సామర్థ్యం కేవలం 1.50 టీఎంసీలు మాత్రమే. ఆమాటకొస్తే అసలు ప్రాణహిత-చేవెళ్ల ప్రాజెక్టు మొత్తం చూసినా గోదావరి జలాల నిల్వ సామర్థ్యం 16.03 టీఎంసీలే.

అందునా తమ్మిడిహట్టి దగ్గర 152 మీటర్ల ఎత్తులో ఐదు టీఎంసీల నీటి నిల్వతో బరాజ్‌ నిర్మిస్తేనే! కానీ ఆ ప్రాజెక్టును తెలంగాణ ప్రయోజనాలకు అనుగుణంగా రీడిజైనింగ్‌ చేసిన కేసీఆర్‌ మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ నీటి నిల్వ సామర్థ్యాన్ని 50 టీఎంసీలకు పెంచారు. మొత్తం కాళేశ్వరం ప్రాజెక్టులో రిజర్వాయర్ల నిల్వ సామర్థ్యాన్ని 141 టీఎంసీలకు పెంచారు. అప్పుడే కాదు.. ఇప్పటికీ తెలంగాణ గడ్డపై ఇంత భారీస్థాయి నీటి నిల్వతో నిర్మించిన ఆఫ్‌లైన్‌ రిజర్వాయర్‌ మరొకటి లేదు. అందుకే మల్లన్నసాగర్‌ అనేది ఒక చరిత్ర. ఇదే రేవంత్‌రెడ్డి టీపీసీసీ అధ్యక్షుడిగా మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ నిర్మాణం జరిగే సమయంలో ప్రాజెక్టును అడ్డుకునేందుకు అమాయక రైతులను రెచ్చగొట్టేందుకు చేయని ప్రయత్నం లేదు. రేవంత్‌, కోదండరాం కలిసి అనేక సదస్సులు నిర్వహించి.. 50 టీఎంసీలతో మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ నిర్మిస్తే భూకంపాలు వస్తాయని ప్రజలను భయభ్రాంతులకు గురిచేసేందుకు ప్రయత్నించి విఫలమయ్యారు. నాడు ఏనోటితో మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ నిర్మాణాన్ని వ్యతిరేకించారో ఇప్పుడు అదే నోటితో పొగుడుతున్నారు. కేసీఆర్‌ హయాంలో హైదరాబాద్‌ నగరానికి 16 టీఎంసీల కొండ పోచమ్మ రిజర్వాయర్‌ నుంచి తక్కువ ఖర్చు రూ.1006 కోట్లతో గ్రావిటీపై గోదావరి జలాలను తరలించేందుకు పథకాన్ని రూపొందిస్తే రేవంత్‌రెడ్డి వచ్చి మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ 50 టీఎంసీలు ఉందంటూ రూ.7,360 కోట్లతో 20 టీఎంసీల జలాలను తరలించేందుకు పథకం చేపడుతున్నారు.

• మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ కింద 1.25 లక్షల ఎకరాలకు సాగునీరు అందనుంది.
• ఆతర్వాత ప్యాకేజీ-13 కింద మల్లన్నసాగర్‌ నుంచి 8.733 కిలోమీటర్ల మేర నిర్మించే గ్రావిటీ కాల్వ ద్వారా 53వేల ఎకరాలు సాగు కానుంది.
• అనంతరం ప్యాకేజీ-17, 18, 19 కింద 11.670 కిలోమీటర్ల గ్రావిటీ కాల్వ, 11.525 కిలోమీటర్ల టన్నెల్‌ ఆపై మరో 2.505 గ్రావిటీ కాల్వ ద్వారా గోదావరిజలాల్ని హల్దీ నదిని దాటిస్తారు. అవసరమైతే అక్కడ నేరుగా హల్దీ నదిలోకి కూడా గోదావరిజలాల్ని పోసే వెసులుబాటు ఉంటుంది. ఆపై 34 కిలోమీటర్ల గ్రావిటీ కాల్వ, 3.65 కిలోమీటర్ల టన్నెల్‌ నిర్మాణంతో జలాలు మంజీరా నదిని దాటుతాయి. అక్కడి నుంచి 37.900 కిలోమీటర్ల గ్రావిటీ కాల్వ ద్వారా సింగూరు రిజర్వాయర్‌ సమీపంలోని ముదిమానిక్‌ తండా వద్ద నిర్మించే పంపుహౌజ్‌ వరకు తరలిస్తారు.
• ఈ క్రమంలో ప్యాకేజీ-18 కింద 15వేల ఎకరాలు, ప్యాకేజీ-19 కింద 1.17 లక్షల ఎకరాలకు సాగునీరు అందనుంది.
• మరోవైపు మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ నుంచి 8.175 కిలోమీటర్ల గ్రావిటీ కాల్వ ద్వారా 530 కాంటూర్‌ వద్ద నిర్మించే ఆనకట్ట దగ్గరకు గోదావరిజలాల్ని తరలిస్తారు.
• ఆనకట్ట నుంచి ఒకవైపు నల్లగొండ జిల్లాలో నిర్మించే గంధమల్ల రిజర్వాయర్‌కు గోదావరిజలాల్ని తరలిస్తారు. ఈ క్రమంలో ప్యాకేజీ-15 కింద 55వేల ఎకరాలకు సాగునీరు అందనుంది.
• అదే మార్గంలో జలాల్ని ప్యాకేజీ-16 ద్వారా బస్వాపూర్‌ రిజర్వాయర్‌లో పోస్తారు. తద్వారా ఈ ప్యాకేజీ కింద 1.88 లక్షల ఎకరాలకు సాగునీరు అందనుంది.
• దీనితో పాటు ఆనకట్ట నుంచి ప్యాకేజీ-14 కింద 4.850 కిలోమీటర్ల గ్రావిటీ కాల్వ, 8.950 కిలోమీటర్ల టన్నెల్‌ నిర్మాణం ద్వారా జలాల్ని కొండపోచమ్మ రిజర్వాయర్‌ సమీపంలో మెదక్‌ జిల్లా వర్గల్‌ మండలం పాములపర్తి వద్ద నిర్మించే పంపుహౌజ్‌ వరకు తరలిస్తారు. ఈ క్రమంలో ప్యాకేజీ-14 ద్వారా గ్రావిటీపైనే 2.27 లక్షల ఎకరాలకు సాగునీ రు అందనుంది. పాములపర్తి దగ్గర కూడా కేవలం 89 మీటర్లు మాత్రమే లిఫ్టు ఉంది.
• ఇలా మొత్తంగా దాదాపు 8 లక్షల ఎకరాలకు గ్రావిటీపై సాగునీరు అందించవచ్చు.
• సింగూరు దగ్గర కేవలం 32 మీటర్ల మేర రెండు పంపుల ద్వారా నీటిని లిఫ్టు చేస్తే ఆ రిజర్వాయర్‌ను కూడా నింపవచ్చు.
• కాళేశ్వరం ప్రాజెక్టు ద్వారా 18,25,700 ఎకరాల కొత్త ఆయకట్టుకు సాగునీరు అందుతుండగా.. అందులో మల్లన్నసాగర్‌ నుంచి సుమారు ఎనిమిది లక్షల ఎకరాల వరకు గ్రావిటీ పైనే అందుతుండటం విశేషం. అందుకే మల్లన్నసాగర్‌ను మదర్‌ రిజర్వాయర్‌గా సమగ్ర ప్రాజెక్టు నివేదిక (డీపీఆర్‌)లోనే పొందుపరిచారు.

3 ఉమ్మడి జిల్లాల నెత్తిన నిండుకుండలా

కాళేశ్వరం ఎత్తిపోతల పథకానికి ఆయువు పట్టులాంటి మల్లన్నసాగర్‌ నిర్మాణాన్ని సరైన ప్రదేశంలో నిర్మించనుండటంతో అనేక రకాలుగా ప్రయోజనాలున్నాయని సాంకేతికంగా రుజువైంది. 50 టీఎంసీల సామర్థ్యంతో నిర్మించిన మల్లన్నసాగర్‌ రిజర్వాయర్‌ ఎఫ్‌ఆర్‌ఎల్‌ 535 మీటర్లు. అంటే చాలా ఎత్తులో ఉన్న ప్రదేశం. దీంతో అటు మెదక్‌, ఇటు నల్లగొండ, రంగారెడ్డి జిల్లాల్లోని పలు ప్రాంతాలకు కేవలం భూమ్యాకర్షణ శక్తి ద్వారా జలాల్ని
తరలించేందుకు అనువైన ప్రదేశంలో ఈ రిజర్వాయర్‌ నిర్మాణం జరిగింది.