ఏటా వినాయక చవితి తర్వాత ఆశ్వీయుజ మాసంలో వచ్చే అమావాస్యతో బతుకమ్మ పండుగ ప్రారంభమవుతుంది. మొదటిరోజు ఎంగిలిపూలతో బతుకమ్మ సంబురాలు ప్రారంభమై, తొమ్మిదవ రోజు సద్దుల బతుకమ్మతో ముగుస్తాయి. దీనినే ‘పెద్ద బతుకమ్మ’ అని కూడా అంటాం. చెక్కుచెదరకుండా వరుసగా, అందంగా, ఆకర్షణీయంగా పేర్చబడే పూలతల్లి మన బతుకమ్మ. పూర్తిగా ప్రకృతి, పంటల ఆధారిత పండుగ మన సద్దుల బతుకమ్మ. ఆచార వ్యవహారాలు, సంప్రదాయం రీతులను చక్కగా చాటే గొప్ప పండుగ. ఐకమత్యం, ఓపిక, ఆరాటాన్ని పెంచే పండుగ సద్దుల బతుకమ్మ పండుగ.
మహాలయ అమావాస్య రోజున పెద్దలకు బియ్యం ఇవ్వడం పితృపక్షాల ప్రాముఖ్యం. పెద్దల ఆశీస్సులకు ఈ అమావాస్య వచ్చిందనీ, బాలలకు బతుకమ్మ పండుగ ఆడుకోవడానికి వచ్చిందని బతుకమ్మ పాటలు పాడుకుంటారు.
సూర్యోదయాని కంటే ముందే లేచి సమీప ప్రాంతం లో గల గుట్టల్లో, కంచెల్లో ఉన్న గునక, తంగేడు, పార్వతీ పరమేశ్వర పువ్వు, కొండిపువ్వులు, కట్ల పువ్వు లు, చిట్టి చేమంతులు, పట్టుకుచ్చులు, గడ్డిపూలు మొ దలైనవి తెస్తారు. ఇంటిదగ్గర పూసిన బంతి, చామంతి, గోరింట, పట్నం బంతి, పోక బంతి, ఉద్రాక్ష, గన్నేరు మొదలైన పూలతో బతుకమ్మను అందంగా పేరుస్తారు.
‘రామ రామ రామ ఉయ్యాలో..
శ్రీరామ రామ ఉయ్యాలో..
బాలలకు వచ్చింది ఉయ్యాలో..
బతుకమ్మ పండుగ ఉయ్యాలో..’
‘శ్రీ గణేశ్వర నిన్ను ఉయ్యాలో..
చిత్తములో నిలిపి ఉయ్యాలో..’
అంటూ బాలనాగమ్మ కథలు, శివుని కథలు, బతుకమ్మ కథలు, పోచమ్మ కథలు, శ్రీరాముని కథలు.. ఇలాంటివి ఎన్నో ఆ ఉయ్యాల పాటలు మన కు తెలియజేస్తాయి. గాజుల చప్పట్లు గలగల మోగంగ, జ్యోతుల కాంతులు వెలుగంగా, డప్పుల చప్పుళ్ల మధ్య బతుకమ్మను చెరువుకు లేదా వాగుకు తీసుకువెళ్తారు. వానకాలం ముగింపు, చలికాలం ప్రారంభం గను క అక్కడి వాతావరణం అందరినీ ఆకట్టుకుంటుంది. చెరువు గట్టు మీద కొద్దిసేపు ఆడి బతుకమ్మను నిమజ్జనానికి తీసుకువెళ్తారు. ఎక్కువగా నీళ్లున్నచోట మగవారు ఆడవారి చేతుల్లో బతుకమ్మలు తీసుకొని నీళ్లలో వదులుతారు.
‘పోయిరా బతుకమ్మ పోయిరావమ్మా, మల్లొచ్చే ఏడాది మళ్లీ రావమ్మా…’ అని పాటలు పాడుతూ, బతుకమ్మలు వదిలిన తాంబలాల్లో కొన్ని నీళ్లను తీసుకొని వస్తారు. పసుపు గౌరమ్మను తీసి ఆ నీటిలో ఒక చిన్న పళ్లెంలో పెట్టి.. ‘శ్రీలక్ష్మి నీ మహిమలు గౌరమ్మ.. చిత్రమై తోచునమ్మ గౌరమ్మ’ అంటూ.. ‘ఉష్కెల పుట్టే గౌరమ్మ ఉష్కల పెరిగే గౌరమ్మ, ఉష్కెల వసంతమాడంగా..’ అంటూ గౌరమ్మ పాటలు పాడి ఆ పసుపును అక్కడున్న మహిళలందరూ ఎలాంటి తేడాల్లేకుండా ఒకరికొకరు గౌరవంతో పెట్టుకుంటారు. ఒకరికొకరు తర్వాత.. ‘ఇస్తినమ్మ వాయినం.. పుచ్చుకోవమ్మ వా యనం..’, ‘నాది కొత్త శిబ్బి, నీది పాత శిబ్బి’ అంటూ వదినా మరదల్లు పరాష్కాలాడుకుంటారు.
‘ఒక్కేసి పువ్వేసి చందమామ, ఒక్క జాములాయే చందమామ..’, ‘ఏమేమి పువ్వొప్పునే గౌరమ్మ, ఏమే మి కాయొప్పునే గౌరమ్మ’ అంటూ పాటలు పాడుతూ అందరూ ఇళ్లు చేరుతారు. ప్రకృతి కన్నెర్ర చేయకుండా వానలు కురిసి, సకాలంలో పంటలు పండి, పాడి వృద్ధి చెంది అందరూ సుఖసంతోషాలతో ఉండాలి. సద్దుల బతుకమ్మకు పూలు, ప్రసాదాలు సహజ సిద్ధంగా లభ్యమయ్యేవిధంగా ప్రకృతి కరుణించాలని కోరుకుంటూ ఆడేదే సద్దుల బతుకమ్మ. ఇది గొప్ప పూల పండుగ.
డాక్టర్ సామ సువర్ణాదేవి
(అక్షరయాన్ సౌజన్యంతో)