నోరు జారితే కటకటాలే!

మబ్బు నుంచి జారిపడిన చినుకు మళ్లీ వెనకకు తిరిగి వెళ్లాలనుకున్నా వెళ్లలేదు. అదేవిధంగా నోరు జారిన మాటను, పేలిన తూటాను వెనక్కి తీసుకోలేం. కాబట్టి, ప్రతి వ్యక్తికి తన నాలుక మీద నియంత్రణ అవసరమన్న సందేశమిచ్చారు శ్రీ కోటిలింగేశ్వర శతకకారుడు.

మబ్బు నుంచి జారిపడిన చినుకు మళ్లీ వెనకకు తిరిగి వెళ్లాలనుకున్నా వెళ్లలేదు. అదేవిధంగా నోరు జారిన మాటను, పేలిన తూటాను వెనక్కి తీసుకోలేం. కాబట్టి, ప్రతి వ్యక్తికి తన నాలుక మీద నియంత్రణ అవసరమన్న సందేశమిచ్చారు శ్రీ కోటిలింగేశ్వర శతకకారుడు.

ఎవరైనా నోటి మీద అదుపు కోల్పోయి, వేరేవారిపై అనుచిత వ్యాఖ్యలు చేస్తే అందుకు పర్యవసానాలను ఎదుర్కోక తప్పదు. సదరు అనుచిత వ్యాఖ్యలు ఎదుటివారి పరువుకి భంగం కలిగిస్తే పరువు నష్టం దావాను కూడా ఎదుర్కోవాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. అయితే, ఈ మధ్య ఉభయ తెలుగు రాష్ర్టాల్లో చాలామంది రాజకీయ నాయకులు భావావేశంలో నియంత్రణ కోల్పోయి లేదా దురుద్దేశంతో హద్దులు మీరి మాట్లాడుతూ చిక్కులను కొనితెచ్చుకుంటున్నారు.

ఈ సమాజంలో ప్రతి వ్యక్తికి, సంస్థకు, సొసైటీకి, లేదా ఒక వస్తుత్వానికి లభించే గౌరవాన్ని ఆ వ్యక్తి లేదా ఆ వస్తుత్వ పరువుగా పేర్కొంటారు. స్థిర చరాస్తుల వలె ఇది కూడా అమూల్యమైన సంపదే. ఆ సంపదకు ఎవరైనా తమ చర్యల ద్వారా ఉద్దేశపూర్వకంగా హాని కలిగిస్తే ఆ చర్యలు చట్టం కల్పించిన పది మినహాయింపుల పరిధిలో లేని పక్షంలో దాన్ని పరువు నష్టంగా భావించవచ్చు. నష్టపోయిన వ్యక్తి సివిల్‌, క్రిమినల్‌ న్యాయస్థానాలను ఆశ్రయించవచ్చు. సివిల్‌ కోర్టులో బాధితుడికి నష్టపరిహారం లభిస్తే, క్రిమినల్‌ కోర్టులో నేరస్థుడికి శిక్ష పడుతుంది. ఇక క్రిమినల్‌ కేసు విషయానికొస్తే, భారతీయ న్యాయ సంహిత- 2023లోని సెక్షన్‌ 356 పరువు నష్టం, అందుకు విధించే శిక్షల గురించి వివరిస్తుంది.

సెక్షన్‌ 356: (1) ప్రకారం.. ఎవరైనా సరే మరొక వ్యక్తికి హాని కలిగించాలనే ఉద్దేశంతో లేదా తన చర్య మరొక వ్యక్తి పరువుకి హాని కలిగిస్తుందని తెలిసి లేదా ఏ కారణం వల్ల అయినా నమ్మి తన మాటలు, రాతలు, సంజ్ఞలు, వ్యక్తీకరణ ద్వారా గాని, ఏ విధమైన ఆరోపణలు చేసినా, ప్రచురణలు చేసినా ఆ ఆరోపణలు ఈ కింది మినహాయింపులకు లోబడనప్పుడు ఎదుటి వ్యక్తి (ఆరోపణలు చేయబడిన వ్యక్తి) పరువుకు నష్టం కలిగించినట్టుగా పరిగణించాలి.

అయితే, ఈ సెక్షన్‌లో పేర్కొన్న పది మినహాయింపులకు లోబడినప్పుడు అది పరువు నష్టం కిందకు రాదు. ఆ మినహాయింపులు ఇవి:

• ప్రజా ప్రయోజనాల నిమిత్తం ఆరోపణలు చేయడం, ఏదైనా ప్రచురించడం తప్పనిసరైనప్పుడు ఆ చర్యలు పరువు నష్టం కిందికి రావు.
• ఒక ప్రజా సేవకుడు ప్రజా సంబంధిత కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్న సందర్భంలో సదుద్దేశంతో ఆయన నడవడికను గౌరవిస్తూ, లేదా ఆయన నడవడికలోని క్యారెక్టర్‌ను గౌరవిస్తూ ఏదైనా అభిప్రాయం తెలియజేయడం పరువు నష్టం కాదు.
• ఏ వ్యక్తి అయినా ఒక ప్రజా సంబంధిత ప్రశ్నను స్పర్శించినప్పుడు, సదుద్దేశంతో ఆ వ్యక్తి నడవడికను గౌరవిస్తూ, ఆయన క్యారెక్టర్‌ను గౌరవిస్తూ ఏదైనా అభిప్రాయం తెలియజేయడం పరువు నష్టం కాదు.
• ఒక కోర్టు ప్రొసీడింగ్స్‌, లేదా ఏవైనా అటువంటి ప్రొసీడింగ్స్‌ల ఫలితా న్ని వాస్తవానికి అతిదగ్గరగా ఉండేలా ప్రచురించడం పరువు నష్టం కాదు.
  వివరణ: ఒక కోర్టులోని ట్రయల్‌కు ముందు ఓపెన్‌ కోర్టులో ఒక మెజిస్ట్రేట్‌ లేదా మరొక అధికారి విచారణ జరుపుతున్నప్పుడు పై సెక్షన్‌కు సంబంధించి (దీనిని) కోర్టుగా పరిగణించాలి.
• ఒక కోర్టు డిసైడ్‌ చేసిన సివిల్‌ లేదా, క్రిమినల్‌ కేస్‌ మెరిట్స్‌ను గౌరవిస్తూ, ఆ కేసులోని పార్టీగా ఉన్న వ్యక్తి, సాక్షి, ఏజెంట్‌ గురించి, వారి కాండక్ట్‌ను, క్యారెక్టర్‌ను గౌరవిస్తూ సహృదయంతో వెలిబుచ్చే ఏ అభిప్రాయం పరువు నష్టం కాదు.
• ఏ కర్త అయినా తన పెర్ఫార్మెన్స్‌ను ప్రజల తీర్పు కోసం సమర్పించినప్పుడు ఆ పర్ఫార్మెన్స్‌ మెరిట్స్‌ను, ఆయన క్యారెక్టర్‌ను గౌరవిస్తూ సహృదయంతో వెలిబుచ్చే ఏ అభిప్రాయం పరువు నష్టం కాదు.
• ఒక వ్యక్తికి మరొక వ్యక్తిపై చట్టబద్ధమైన అధికారం లభించినప్పుడు, లేదా ఏదైనా చట్టబద్ధమైన ఒప్పందం ద్వారా అధికారం లభించినప్పుడు చట్టబద్ధమైన అధికార పరిధిలోని అంశాలకు సంబంధించి లేదా ఆ వ్యక్తి నడవడిక విషయంలో సహృదయంతో చేసే అభిశంసన పరువు నష్టం కిందికి రాదు.
• ఒక వ్యక్తిపై ఒక అంశంలో చట్ట రీత్యా అధికారమున్న ఎవరికైనా, ఆ అంశానికి సంబంధించి సదుద్దేశంతో ఆ వ్యక్తిపై నిందారోపణ చేయడం పరువు నష్టం కాదు.
  ఉదాహరణ: ఏ అనే వ్యక్తి సదుద్దేశంతో జెడ్‌ అనే పిల్లవాడి నడవడిక గురించి అతని తండ్రికి ఫిర్యాదు చేయడం పరువు నష్టం కిందికి రాదు.
• ఆరోపణలు చేసే వ్యక్తి స్వప్రయోజనాల రక్షణ కోసం లేదా మరొక వ్యక్తి ప్రయోజనాల రక్షణ కోసం లేదా ప్రజా ప్రయోజనాల రక్షణ కోసం మరొకరి క్యారెక్టర్‌పై సహృదయంతో చేసే ఆరోపణలు పరువు నష్టం కిందికి రావు.
• ఎదుటి వ్యక్తి ప్రయోజనం కోసం లేదా అతనికి సంబంధించిన మరొక వ్యక్తి ప్రయోజనం కోసం లేదా ప్రజాప్రయోజనం కోసం వేరొక వ్యక్తి గురించి సదుద్దేశంతో ఎదుటి వ్యక్తిని హెచ్చరించడం పరువు నష్టం కాదు.

సెక్షన్‌ 356 (2): ఎవరైనా మరొకరి పరువుకి భంగం కలిగించినప్పుడు రెండు సంవత్సరాల వరకు సాధారణ ఖైదు లేదా జరిమానా లేదా రెండు, లేదా సామాజిక సేవను శిక్షగా విధిస్తారు.

సెక్షన్‌ 356 (3): తాము అచ్చు వేస్తున్న లేదా చెక్కుతున్న ఏదైనా అంశం మరొక వ్యక్తి పరువుకి భంగం కలిగిస్తుందని తెలిసి లేదా సహేతుక కారణాల వల్ల నమ్మి ఆ విషయాన్ని అచ్చువేసినా లేదా చెక్కినా రెండేండ్ల సాధారణ ఖైదు లేదా జరిమానా లేదా రెండు శిక్షలు విధిస్తారు.
సెక్షన్‌ 356 (4): పరువునష్టం కలిగించే అంశాన్ని ఎవరైనా అచ్చువేసిన లేదా చెక్కిన ఏదేని ఒక వస్తువును అమ్మినప్పుడు లేదా అమ్మకానికి పెట్టినప్పుడు రెండేండ్ల వరకు సాధారణ ఖైదు లేదా జరిమానా లేదా రెండు శిక్షలు విధిస్తారు. అయితే, పరువు నష్టం సెక్షన్‌ 356 కింద నమోదయ్యే కేసులు బెయిల్‌ ఇవ్వదగినవి. అంతేకాదు, ఈ కేసులు రాజీకి అవకాశమున్నవి కావడం గమనార్హం.

-బసవరాజు నరేందర్‌రావు
99085 16549