భారతీయ సంప్రదాయంలో పండుగలు ఎంతో ప్రాముఖ్యాన్ని కలిగి ఉన్నాయి. సంస్కతీ సంప్రదాయాలకు, సనాతన ధర్మానికి ప్రతీకలు మన పండుగలు. తరతరాల తెలంగాణ జనజీవన సంస్కృతికి ప్రతిబింబం బతుకమ్మ పర్వం. తెలంగాణ ఆత్మగౌరవ ఉద్యమ చిహ్నం బతుకమ్మ. తెలంగాణలో మహిళలు అత్యంత ఉత్సాహంతో ఆటపాటలతో జరుపుకునే పండుగ బతుకమ్మ. బతుకునిచ్చే అమ్మ బతుకమ్మగా పూలను దేవతగా పూజించి పండుగ చేసుకోవడం బతుకమ్మ పండుగ ప్రత్యేకత.
బతుకమ్మ పండుగ వచ్చిందంటే చాలు తెలంగాణ పల్లెల్లో, ఊరూరా, వాడవాడలా రంగురంగుల పూలతో తీర్చిదిద్దిన బతుకమ్మలు కొలువుదీరి ఉంటాయి. తీరొక్క పూలతో బతుక మ్మ ను పొందికగా సృజనాత్మకతతో పేర్చడం మహిళల కళాత్మక నైపుణ్యానికి నిలువెత్తు నిదర్శనం.
‘ఏమేమి పువ్వొప్పునే గౌరమ్మా
ఏమేమి కాయొప్పునే గౌరమ్మా
తంగేడు పువ్వాప్పునే గౌరమ్మా
తంగేడు కాయొప్పునే గౌరమ్మా”
అంటూ సాగే బతుకమ్మ పాటలో ప్రకృతిలో లభించే రకరకాల పూలను గురించి ఉన్నది. కొండ లు, కోనల్లో, చెరువు గట్లు, చేను, చెలకల్లో విరివిగా దొరికే తంగేడు పూలకు ప్రాధాన్యం ఇస్తారు. తర్వాత గునుగుపూలను రకరకాల రంగుల్లో ముంచి అం దంగా పేర్చుతారు. బంతి, చేమంతులు, గుమ్మడిపూలు, గన్నేరులు, మందార, అల్లిపూలు, కట్లపూలు, బీరపూలు, పోక బంతి, పొన్నా పూలు, సీతజడ పూలు, నందివర్ధనం, జాజిపూలు, తామర పూలు, గడ్డిపూలు, సంపంగి పూలు, ముద్ద గోరింట పూలు, రుద్రాక్ష మొదలైన పూలను సేకరించి ఇత్తడి లేదా రాగి తాంబాలంలో లేదా వెదురు సిబ్బిలో పేర్చుతారు. అగ్రభాగంలో తమలపాకులపై పసుపు గౌరమ్మను పెడుతారు.
“నెత్తి మీద సూర్యుడా ఉయ్యాలో
నెల వన్నె కాడా ఉయ్యాలో
పాపట్ల చంద్రుడా ఉయ్యాలో
బాల కుమారుడా ఉయ్యాలో”
అంటూ సూర్య చంద్రులను గూర్చి చక్కటి బతుకమ్మ పాటలున్నాయి.
‘ఒక్కేసి, పువ్వేసి చందమామ
ఒక్క జాములాయె చందమామ
శివుడికి సిరిగద్దె చందమామ
మాకు సారె గద్దె చందమామ’
అంటూ పాటలో ఒక్క జాము నుంచి మొదలుకొని పది జాముల వరకు పేర్కొన్నారు.
“తూర్పు వానొచ్చె-తులసీ వానలు కురిసె
పడమటి వానొచ్చె-పాల వానలు కురిసె
ఉత్తరపు వానొచ్చె-ఉరుమురిమీ కురిసె
దక్షిణం వానొచ్చె- దండి వానలు కురిసె
ఆ వాన ఈ వాన చెరువు నిండా వచ్చె”
అంటూ వానలు, చెరువుల ప్రాముఖ్యాన్ని తెలియజేస్తుంది. స్త్రీలు, యువతులు, పిల్లలు పట్టుబట్టలు. పరికిణీలు, పట్టుచీరలు, పసిడి నగలను ధరించి అందం గా అలంకరించుకొని, ఆనందంగా బతుకమ్మ చుట్టూ వలయాకారంలో చప్పట్లు కొడుతూ తిరుగుతూ, పాటలు పాడుతారు. కులం, మతం, పేద, ధనిక, చిన్నాపెద్ద తేడాలు లేకుండా ఆటాపాటలతో సంతోషంగా గడుపుతారు, ఆత్మీయతకు ఆలవాలమై అనుబంధాలను అల్లుకునే అరుదై న ఉత్సవం బతుకమ్మ.
బతుకమ్మ బతుకుమని దీవించే పండుగ. బతుకమ్మ అంటే స్త్రీల పుట్టుక, జీవితానికి సంబంధించిన పండుగ. బతుకమ్మ పాటల్లో నవమాసాలలో గర్భవతులు ఎలాంటి ఆహారం తీసుకోవాలి, ఎలాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలనే విషయాలను తెలిపే పాటలు కూడా ఉన్నాయి. బొడ్డె మ్మ, బతుకమ్మలు, కడుపు పంటకు నిదర్శనం. పెద్ద బతుకమ్మతోపాటు పిల్ల బతుకమ్మలను పేర్చడం మహిళల మాతృ హృదయానికి అద్దం పడుతుంది. ప్రకృతికి ప్రతిరూపం బతుకమ్మ పండుగ.
దేవతలను పువ్వులతో పూజించడం మన సంప్రదాయం. కానీ పువ్వులనే దేవతగా భావించి ఆరాధించడం బతుకమ్మ పండుగ ప్రత్యేకత. ప్రకృతి నుంచి లభించే విభిన్నమైన పూలతో తీర్చిదిద్దిన బతుకమ్మలతో పల్లెలు, పట్నాలు పరవశించి పోతాయి. బతుకమ్మకు, గుళ్ళు, గోపురాలు లేకున్నా తొమ్మిది రోజులు పూజలందుకునే పూల పండుగ.
బతుకమ్మ ప్రకృతికి మనిషికి ఉన్న అనుబంధానికి నిదర్శనం. ప్రకృతి నుంచి లభించే తీరొక్క పూల తో పేర్చిన పూల శిఖరం కాగా, పసుపు గౌరమ్మయే మంగళ గౌరిగా, బతుకమ్మ సౌభాగ్యమందించే పూల దేవతయై వాగులు, వంకలు, కుంట లు, చెరువుల్లో నిమజ్జనమై ప్రకృతిలో మమేకమవుతుంది.
నీళ్ళలో తేలియాడే పూల తేరుల మనోహర దృశ్యాలు కనువిందుతో పుడమి పులకరించగా, ప్రకృతి తన్మయత్వంతో పరవశించే బతుకమ్మ పండుగ ప్రకృతి ఆరాధనా ఉత్స వం. జీవవైవిధ్యానికి ప్రాధాన్యం ఇస్తుంది. ప్రకృతి రక్షణయే మానవాళి ప్రథమ కర్తవ్యమని తెలియజేస్తూ పర్యావరణ స్పృహను కలిగించి ప్రకృతి పరిరక్షణ సందేశం అందిస్తుంది బతుకమ్మ పర్వం.
– పులి జమున
85001 69682