సికింద్రాబాద్, సింధ్ కాలనీ. ‘హియర్ అండ్ సే’ క్లినిక్. క్లినిక్ అంటే హాస్పిటల్ వాతావరణాన్ని ఊహించుకుంటాం. కానీ అదొక సమ్మర్ క్యాంప్ను తలపిస్తుంది. పిల్లలతో మాటలు పలికిస్తుంటారు. వారికి కదలికలు నేర్పిస్తుంటారు. రంగులు, గుర్తులు పరిచయం చేస్తుంటారు. ఆ పిల్లలంతా ఆటిజం బాధితులు. ఈ శిక్షణ సంస్థ నిర్వాహకురాలి పేరు డాక్టర్ గరిమా వేగివాడ. ఆడియాలజీ, స్పీచ్ థెరపీ, లాంగ్వేజ్ పాథాలజీ నిపుణురాలు. ఆటిజం పిల్లలకు మంచి భవిష్యత్తు ఇచ్చేందుకు ఆమె కృషి చేస్తున్నారు. హైదరాబాద్ కేంద్రంగా పేరెంట్స్ ట్రయినింగ్ ప్రోగ్రామ్ నిర్వహిస్తున్న ఏకైక సర్టిఫైడ్ లేడీ ఎక్స్పర్ట్ డాక్టర్ గరిమ. ఆ ప్రయాణమంతా ఆమె మాటల్లోనే..
పాతబస్తీకి చెందిన ఆదిల్ వయసు ఏడేండ్లు. సరిగ్గా నడవలేడు. మాట పలకలేడు. తనకు ‘హియర్ అండ్ సే’లో రోజూ స్పీచ్ థెరపీ, బిహేవియరల్ థెరపీ, ఆక్యుపేషనల్ థెరపీ, స్పెషల్ ఎడ్యుకేషన్ థెరపీ చేయిస్తున్నారు. ఇప్పుడిప్పుడే పొడి మాటలు వస్తున్నాయి. ఎవరి సాయమూ లేకుండానే నడుస్తున్నాడు.
ఒడిశాకు చెందిన యాష్క్ వయసు ఐదేండ్లు. ప్రతిదానికీ బిడ్డ ఆలస్యంగా స్పందించడం కన్నవారిని ఆందోళనకు గురిచేసింది. రెండేండ్ల క్రితం గరిమ దగ్గరికి తీసుకొచ్చారు. రోజూ మూడు థెరపీలు చేయిస్తున్నారు. పరిస్థితి కొంత మెరుగుపడింది. ఇంకా ప్రయత్నిస్తూనే ఉన్నారు.
అసోంకు చెందిన పువాలీ అనే చిన్నారిలో రెండేండ్ల వయసులోనే ఆటిజం లక్షణాలను గుర్తించారు. ఇప్పుడు తన వయసు మూడున్నరేండ్లు. కొద్దికాలంలోనే చాలా మార్పు వచ్చింది.
పిల్లలలో ఆటిజం సమస్య రోజురోజుకూ పెరిగిపోతున్నది. వికసించీ వికసించని పువ్వుల్లాంటివి.. ఆ మనసులు. మిగతా చిన్నారుల్లా వేగంగా స్పందించలేరు. గడగడా మాట్లాడలేరు. చురుకుగా చదువు కోలేరు.
ఈ రుగ్మతకు కారణం ఏమిటన్నది ఇప్పటికీ అంతుపట్టని విషయం. ఈ సమస్యను నివారించలేం కానీ, తీవ్రతను తగ్గించవచ్చు. ఆ ప్రయత్నంలో కన్నవారే చొరవ తీసుకోవాలి. గర్భధారణ సమస్యలు, జన్యు లోపాలు.. తదితర కారణాల వల్ల వస్తే దాన్ని ‘నేచురల్ ఆటిజం’ అంటారు. కొన్నిసార్లు, మనం పిల్లల్ని పెంచే పద్ధతిని బట్టి కూడా ఆటిజం రావచ్చు. దాన్ని ‘నర్చర్ ఆటిజం’ అని పిలుస్తారు. పిల్లల్ని నిద్ర లేపడం, తినిపించడం, బడికి సిద్ధం చేయడం, మళ్లీ పడుకోబెట్టడం.. ఇదే పేరెంటింగ్ అనుకుంటారు చాలామంది. పిల్లలు అడగకముందే అన్నీ సిద్ధంచేసి పెడుతుంటారు. ఇది సరికాదు. ‘ఆకలిగా ఉంది. స్నానం చేయాలనిపిస్తుంది’.. ఇలా తమ అవసరాలు తాము వెల్లడించేలా.. భావ వ్యక్తీకరణకు అవకాశం కల్పించాలి. ‘కిడ్స్ నీడ్ మోర్ లాప్స్ దెన్ యాప్స్’ అంటారు అమెరికన్ పీడియాట్రిక్ అసోసియేషన్ హెడ్ డాక్టర్ దిమిత్రి. కానీ మనం అందుకు విరుద్ధంగా ప్రవర్తిస్తున్నాం. కాబట్టే, ఆటిజం వంటి సమస్యలు వస్తున్నాయి. అమ్మానాన్న.. ఇద్దరూ ఆఫీస్కు వెళ్లిపోతారు. కేర్ టేకర్నే నమ్ముకుంటారు. మనకే సరిగ్గా పట్టింపు ఉండదు. ఇక కేర్ టేకర్ ఏం చూసుకుంటుంది పాపం? ఏమైనా అంటే, ‘ఏం చేసినా అంతా వాళ్లకోసమే కదా’ అంటారు. మీరు కాకపోతే పిల్లలకు ప్రవర్తన, మాట, ముచ్చట, చదువు ఎవరు నేర్పిస్తారు? మాట్లాడే వాళ్లే కరువైతే మాటలెలా వస్తాయి? కడుపులో ఉన్న తొమ్మిది నెలలూ తల్లి ఏ విధంగా ఉన్నది? పిల్లలు పుట్టిన తర్వాత వాళ్లను ఎలా పెంచుతున్నది? అనే దానిపైనే బిడ్డల మానసిక ఆరోగ్యం ఆధారపడి ఉంటుంది. ఆటిజం మూలాలూ అక్కడే ఉన్నాయి.
లైఫ్ స్కిల్స్ ముఖ్యం
తల్లిదండ్రులకు ఆటిజం గురించి శాస్త్రీయమైన అవగాహన ఉండటం లేదు. ప్రతిదానికీ యూట్యూబ్ చూస్తున్నారు. ఆన్లైన్లో ఎవరేం చెప్పినా నమ్మేస్తున్నారు. అంతేకానీ, బిడ్డను తీసుకెళ్లి పరీక్షలు చేయించడం లేదు. ఈ ధోరణి వల్లే ఆటిజం రోజురోజుకూ పెరిగిపోతున్నది. మాకు ఆరున్నరేండ్ల బాబు ఉన్నాడు. పేరు వేదాంత్. సొంతంగా స్నానం చేస్తాడు. బట్టలు వేసుకుంటాడు. ఇంటి పనిలో సాయం చేస్తాడు. ఫోన్ అస్సలు ముట్టుకోడు. అయినా, పిల్లలతో పనిచేయిస్తే తప్పేంటి? ఆ రూపంలో లైఫ్ స్కిల్స్ నేర్చుకునే అవకాశం ఉంటుంది కదా! మనం చిన్నప్పుడు అన్ని పనులూ చేసిన వాళ్లమేగా. అడగకుండానే పిల్లల అవసరాలు తీర్చడం గొప్పని అనుకుంటారు చాలామంది. బాగా పెంచడం అంటే వాళ్లకు ఖరీదైన వస్తువులు కొనివ్వడం కాదు.. సాధ్యమైనన్ని జీవన నైపుణ్యాలను బోధించడం. సాధ్యమైనంత ఎక్కువ సమయం కమ్యూనికేట్ కావడం. అప్పుడే, వాళ్లు స్వతంత్రంగా ఎదుగుతారు.
24 గంటల్లో..
ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ మార్గదర్శకాల ప్రకారం.. పుట్టిన ప్రతిబిడ్డకు 24 గంటల్లో కచ్చితంగా వినికిడి పరీక్ష చేయాలి. సమస్యను ఎంత తొందరగా గుర్తిస్తే అంత వేగంగా చికిత్స ప్రారంభించవచ్చు. దీన్నే ‘ఎర్లీ ఇంటర్వెన్షన్’ అంటారు. ఇక్కడ మనం గుర్తించాల్సిన విషయం ఏమిటంటే.. ఆటిజం పిల్లల్లో ఐక్యూ సమస్య ఉండటం లేదు. కానీ ఎలా ఉండాలో? ఏం చేయాలో వాళ్లకు తెలియడం లేదు పాపం. అందుకే ముందుగా థెరపీ ఇవ్వాలి. ఇక్కడ మేం ఎలా కూర్చోవాలి? ఎలా మాట్లాడాలి? అన్నదీ నేర్పిస్తాం. తర్వాత స్పీచ్ థెరపీ ఉంటుంది. వాళ్లు హైపర్గా ఉన్నారని తెలిస్తే బిహేవియరల్ థెరపీ అవసరం కావచ్చు. కొంత పెద్దయ్యాక స్పెషల్ ఎడ్యుకేషన్ తప్పనిసరి. ఆటిజం పిల్లలను మామూలు స్థితికి తీసుకురావడం నా అదృష్టంగా భావిస్తాను. వైద్యురాలిగా అది నా బాధ్యత కూడా.