బతుకమ్మ.. అన్నిటికన్నా ఎక్కువ సంతోషాన్నిచ్చే పండుగ. మిగతా పండుగలన్నీ ఎవరిళ్లలో వాళ్లు చేసుకుంటే.. బతుకమ్మ మాత్రం ఊరంతా కలిసి ఒక్క దగ్గర చేసుకునే వేడుక. అంతేకాదు.. ఆడవాళ్లు సంతోషంగా ఆడిపాడే ఉత్సవం కూడా! అందుకే, పండుగ సెలవులు వస్తున్నాయంటే మాలో ఏదో తెలియని సంతోషం ఆవహించేది.
పండుగ మొదటిరోజు పెతరామాస (పితృ అమావాస్య) నాడు ఓ పెద్ద బతుకమ్మను పేర్చి, వాకిట్లోనే ఆడేవాళ్లం. ఆ రోజు చెరువుకు వెళ్లకుండా ఇంట్లోనే మొక్కల మధ్యలో బతుకమ్మను పెట్టేవాళ్లం. మా పాటల సోర్స్ అంతా నానమ్మే! తనకు ఎన్ని పాటలు వచ్చేవో!?
అంతకు పదిహేను రోజుల ముందే పీటమీద పుట్టమన్నుతో బొడ్డెమ్మను వేసేది. మేము బడి నుంచి వచ్చి తయారై.. ఇంట్లోనే బొడ్డెమ్మను ఆడేవాళ్లం. నాన్నమ్మ అరుగు మీద కూర్చొని మాకు పాటలు చెబుతూ ఉండేది. బతుకమ్మ పాటలు మేము చిన్నవే నేర్చుకున్నాం తప్ప.. జీవిత చరిత్రల జోలికి వెళ్లే సాహసం చేయలేదు. డాక్టర్లలో ఉన్నట్లుగానే బతుకమ్మ పాటలకు కూడా స్పెషలిస్టులు ఉంటారు. మా మేనత్త బిడ్డ ఒకసారి పండుగల ముందు ఎటో వెళ్లి వస్తూ.. మా దగ్గర నాలుగు రోజులు ఉన్నది. ఎట్లాగూ పండుగ ఉంది కదాని ఆమెను ఉండమన్నాం. తను ఏమాత్రం ఒప్పుకోలేదు. “ఈ ఊళ్ల ఏం బాగుండదు. పండుగకు మా ఊరికే పోత. అక్కడయితె ‘నక్క చెన్నయ్య’ పాట చెప్పుకొంటెనే.. సద్దుల పండుగ తీరుగ ఉంటది” అన్నది. “సరే! మేం ఏ కష్టమన్న పడి ఆ పాట నేర్చుకుంటం.. పోనీ, నువ్వే నేర్పుదువు తియ్యి” అని మేం చెప్పినా వినకుండా వాళ్ల ఊరికి వెళ్లిపోయింది. బతుకమ్మ పాటల విషయంగా అంత పర్టికులర్గా ఉంటారు కొందరు.
బతుకమ్మ – దసరా పండుగలకు మాకు తప్పనిసరిగా కొత్తబట్టలు కుట్టించేవారు. మా బట్టలను నాన్నే చక్కగా సెలెక్ట్ చేసేవాడు. మేము సెలవుల్లో బమ్మెరకు తప్పకుండా పోయేవాళ్లం. మా కజిన్స్ మా లంగాజాకెట్లు చూసి.. “అరె! మీ ఇద్దరి బట్టలు బాగున్నయ్! ఎక్కడ కొన్నరే?!” అంటే.. “మా నాన వరంగల్ల కొనుక్కొచ్చిండు!” అని మేం గర్వంగా చెప్పేవాళ్లం. ఆ తరువాత రోజుల్లో మా ఊళ్లోనూ మంచి బట్టలు అమ్మేషాపులు వచ్చాయి. కొనడం సరే గానీ.. బట్టలు కుట్టించుకునే సరికి మా తలప్రాణం తోకకు వచ్చేది. మా ఇంటి దగ్గర్లో మార్కండేయులు అనే టైలర్ ఉండేవాడు. ఎంత ముందు ఇచ్చినా.. చాలా లేట్గా కుట్టేవాడు. పాపం! అతని తప్పేం లేదు. పండుగకు ఊళ్లో అందరు ఆడవాళ్లూ .. ఎంత బీదవాళ్లయినా కనీసం ఒక్క రవికయినా కుట్టించుకునేవారు. వాళ్లందరి గిరాకీ పోగొట్టుకోలేక.. అందరివీ కుట్టిస్తానని మాటిచ్చి తీసుకుని, పాపం.. రాత్రుళ్లు కూడా కుట్టేవాడు మార్కండేయులు.
ఇక సద్దుల బతుకమ్మ రోజైతే.. జీతగాళ్లిలిద్దరూ చెరో గోనె బస్తాడు తంగేడు పువ్వూ, గునుగూ, అడవి చేమంతి పూలూ తెచ్చేవాళ్లు. మా ఇంటి చుట్టుపక్కల వాళ్లు ఇతరత్రా పువ్వుల కోసం మా మీదే ఆధారపడేవాళ్లు. నానమ్మ మాత్రం.. చిన్న బతుకమ్మలకు పూలు ఇచ్చినా, సద్దుల బతుకమ్మ రోజున ఎవ్వరికీ ఒక్క పువ్వు వదిలేది కాదు. “పాపం! ఏదో మిడుకుతున్నరు, కొన్ని పూలట పెట్టరాదె!” అని మా నాన్న.. పూలకోసం వచ్చిన వాళ్ల తరఫున అడిగేవాడు. “ఆ మనకెట్ల! మన బతుకమ్మ పెద్దగుండొద్దా!” అనేది నానమ్మ. తను చూడకుండా వచ్చినవాళ్లకు చాటుగా అన్ని పూలూ పంచిపెట్టేవాడు నాన్న.
పండుగ రోజు సాయంత్రం.. డప్పులవాళ్లు ఓ గంట ముందే డప్పులు కొడుతూ ఊరంతా ఒక రౌండ్ తిరిగేవారు. డప్పు చప్పుడు వినిపించగానే హడావుడి మొదలయ్యేది. “అందరి బతుకమ్మలు ఎళ్లుతున్నయ్! మీరింక తయార్ కాలేదా!?” అని పెద్దవాళ్లు తొందర పెట్టేవారు. మళ్లీ డప్పులవాళ్లు వచ్చేసరికి రెడీ అయి.. ముందు డప్పులు, వెనుక మేం గుంపుగా వెళ్లేవాళ్లం. డప్పులవాళ్లకు నాన్న డబ్బులు, మేం ప్రసాదాలు ఇచ్చేవాళ్లం.
బతుకమ్మలన్నీ ఒక దగ్గర చేర్చిన తర్వాత.. శేషయ్యగారు వచ్చి ఎంపలి చెట్టు కొమ్మను మధ్యలో పెట్టి ఏదో మంత్రం చదివేవాడు. ఆ తరువాత సుగుణమ్మ గారు.. “పాలూను అన్నమ్ము పాపడా కాయ”.. అంటూ ప్రసాదాలు ఆరగింపు చేసేవారు. తరువాత ఇంకొక అత్తమ్మ.. “గంగా గౌరీ సంవాదం” పాట మొదలు పెట్టేది. చీకటి పడేదాకా పాటలు పాడుతూ, బతుకమ్మలు ఆడేవాళ్లు. చివరగా చెరువు నీరు పళ్లెంలో తెచ్చి, పసుపు గౌరమ్మను ఓలలాడిస్తూ.. “శ్రీమంతునింట్లో పుట్టి”.. అంటూ పాట మొదలుపెట్టి, “పోయిరా మాయమ్మ పోయిరావమ్మా!” అంటూ, బతుకమ్మలను సాగనంపేవారు.
90లలో మొదలుపెట్టి కొన్నేళ్లపాటు పట్టణాలు, నగరాల్లో బతుకమ్మ సందడి కాస్త తగ్గింది. పల్లెటూళ్లలో బతుకమ్మ ఎప్పుడూ పెద్ద పండుగే! కానీ, బతుకమ్మకు పూర్వ వైభవం, గౌరవం, ఉత్సవ సంరంభం తీసుకొచ్చింది మాత్రం.. నిస్సందేహంగా కల్వకుంట్ల కవిత ఆధ్వర్యంలోని తెలంగాణ జాగృతి అనే చెప్పాలి. మన తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు తర్వాత చెరువు కట్టలు, దారులు, కూడళ్లు పూలతోటలై విరబూస్తున్నాయి. రోడ్లన్నీ శుభ్రం చేసి ముగ్గుదారులు వేసి, దారంతా లైట్లు పెడుతున్నారు. పోలీస్ రక్షణ కల్పిస్తున్నారు. చెరువుల పూడికలు జరిగి, వర్షాలు కురిసి.. చెరువులు, కుంటలన్నీ నిండు కుండళ్లా నీళ్లతో కళకళలాడుతున్నాయి. ఎక్కడెక్కడో మరుగున పడిపోయిన బతుకమ్మ పాటలు బయటికి వస్తున్నాయి. ఈ ఘనత నిస్సందేహంగా మన తెలంగాణ ప్రభుత్వానిదే! మరో విషయం.. మాకు బ్యాంకుల్లో సద్దుల బతుకమ్మ రోజు సెలవు ఉండేది కాదు. నేను ప్రతి యేడూ క్యాజువల్ లీవ్ పెట్టుకునేదాన్ని. ఒక్కోసారి కలకత్తాలో దుర్గాష్టమి కలిసి వస్తే మనకు సెలవు వచ్చేది.
“బతుకమ్మ లోకల్ ఫెస్టివల్ కదా! మనకు సెలవు ఎందుకుంటుంది?” అనేవారు. అలాంటిది.. 2014 తర్వాత మేం ప్రతి ఏడూ మా కాజీపేట ఫాతిమానగర్ బ్రాంచ్ ముందు లైట్లు, పువ్వుల అలంకరణలతో, డీజే పాటలతో, స్వయం సహాయక సంఘాల సహాయంతో పెద్ద బతుకమ్మలు తెచ్చి.. మహిళా కస్టమర్లను ఆహ్వానించి, సాయంత్రం బ్యాంకు టైం అయిపోయాక.. బ్యాంకు ముందు ఆవరణలో బతుకమ్మ ఆడేవాళ్లం. మా ఎక్జిక్యూటివ్స్.. తెలుగురాని వాళ్లు కూడా వాళ్ల భార్యల్ని తీసుకుని వచ్చేవారు. ఒక్కోసారి కలెక్టర్, కమిషనర్, మేయర్, జడ్జిలాంటి పోస్టుల్లో మహిళలుంటే.. వాళ్లను కూడా ఆహ్వానించేవాళ్లం. రెండు మూడుగంటలపాటు హంగామా చేసేవాళ్లం. అలిసి పోయేదాకా బతుకమ్మ ఆడేవాళ్లం. మొత్తానికి ఈ కథలో నీతి ఏమిటంటే.. బతుకమ్మ పవర్ మామూలుది కాదు. జై బతుకమ్మ!
– నెల్లుట్ల రమాదేవి రచయిత్రి