‘ఇదం శరీరం మధు’- అనే శ్రుతి-వేద వాక్యాన్ని బట్టి గృహ, ధన, పుత్ర, మిత్ర, కళత్ర- సతి ఇత్యాదుల కంటే మధువు- తేనె వలె అతిప్రియమైనదగుట చేత, ఇతర జంతు తతి- సముదాయం కంటే శ్రేష్ఠమైన గతి- మోక్షాన్ని కలిగించేది కనుక మానవ దేహమే మథుర. ‘అయోధ్యా మథురా మాయా..’ అని అవనిపై మోక్ష ప్రదాలుగా కీర్తించే సప్తపురాలలో రెండోది. ఉమాధవుడు- హరుడు కాశీని వీడి ఉండనట్లు, మాధవుడు- కృష్ణుడు కూడా మథురను విడిచి ఒక్క అడుగు ముందుకు వేయడు.
ఈ మథుర వైకుంఠం కన్నా ఎన్నో విధాల మిన్న. సాక్షాత్ వెన్నుని (విష్ణు) స్వరూపం. దేవకీ వసుదేవులకు కన్నకొడుకై కన్నయ్యగా అవతరించి, నంద యశోదల మంద- గొల్లపల్లిలో అమంద- అవధులు లేని ఆనందపు పెన్నిధియై, చిన్నతనపు చిలిపి చేష్టలతో అన్నయ్య బలరామునితో వెన్న దొంగాటలాడుతూ, వన్నెచిన్నెల చిన్మయ లీలలతో, కన్నెపిల్లల- జీవుల, మనస్సులు హరిస్తూ, ఖలులను- దుష్టులను సంహరిస్తూ, పలు మన్ననలు పొందుతూ శ్రీహరి విలాసంగా విహరించిన పున్నెముల- పుణ్యాల పంట మథుర.
పూర్వం మథురకు రాజైన శూరసేనుని కుమారుడు వసుదేవుడు. శూరత్వంతో కూడిన సేనలు అనగా వేద, శాస్త్ర, పురాణ, ఇతిహాసాల దైవీ సంపద- శుభవాసనలు కలవాడు శూరసేనుడు. రాగద్వేషాది అశుభ వాసనల భయంకర సేనలు అనగా అసుర సంపద- రజస్తమోగుణ ధర్మాలు కలమనసు ఉగ్రసేనుడు. అలాంటి మనస్సు వలన పుట్టినవాడు కంసుడు. ‘నేను జీవుడను’ అనే అహంకారం- జీవాహంకారమే కంసుడు. హింసకు మారుపేరు. ఉగ్రసేనుని తమ్ముడు దేవకుని కూతురు దేవకీ దేవి. ఒక శుభదినాన వసుదేవుడు దేవకిని వివాహమాడి రథంలో స్వగృహానికి పయనమయ్యాడు. చెల్లెలి మీద ప్రేమతో ఉత్సాహపడి కంసుడే వేగంగా రథం తోలుతున్నాడు. ఇంతలో అతని గుండెలు అదిరేటట్లు ఆకాశంలో అశరీరవాణి ఇలా వినిపించింది…
కం॥ ‘తుష్టయగు భగిని మెచ్చగ
నిష్టుఁడవై రథము గడపె దెరుఁగవు మీఁదన్
శిష్టయగు నీ తలోదరి
యష్టమ గర్భంబు నిన్ను హరియించుఁ జుమీ!’
‘కంసా! నీ చెల్లెలి మెప్పుకోసం ప్రేమతో రథం నడుపుతున్నావు. కానీ, రానున్న ముప్పును- కష్టాన్ని కనలేకున్నావు. ఈ శిష్ట- ఉత్తమురాలి అష్టమ గర్భం నిన్ను నష్టపరుస్తుంది- నశింపజేస్తుంది సుమా!’
క్లిష్టమైన ప్రాస- సంయుక్తాక్షరం ‘ష్ట’ను గ్రహించి మనసు హృష్టమగు (ఆనందించు)నట్లు రసపుష్టితో ఇంత అందంగా కంద పద్యాన్ని అల్లడం సహజ పండితుడు పోతనకే చేతనయింది.
రజస్తమోగుణాలు ఇసుమంత కూడా లేని అసలు సిసలైన సత్తగుణంతో కూడిన అంతఃకరణమే వసుదేవుడు. స్వరూప విచారణచే ఉత్తమురాలైన దేవకీ దేవి ముక్తికాంత, సాక్షాత్ బ్రహ్మవిద్య! ఈమె ఎనిమిదవ గర్భం, అనగా ‘అహం బ్రహ్మాస్మి’ అను స్వరూప అహంకారం- బ్రహ్మ అనుభవం, జనన మరణాల అనర్థాలకు కారణమైన కంసుని- జీవాహంకారాన్ని అంతం చేస్తుంది. ‘భూమి రాపోనలో వాయుః ఖం మనో బుద్ధిరేవ చ, అహంకార ఇతీ యం మే భిన్నా ప్రకృతి రష్టధా’- గీత. అష్టవిధాలైన ప్రకృతులే- పంచభూతాలు, మనస్సు, బుద్ధి, అహంకారాలు అష్ట గర్భాలు. అందు అష్టమ గర్భం ‘అహం బ్రహ్మాస్మి’ అనే స్వరూపాహంకారం- అఖండ బ్రహ్మాకార వృత్తి! నిరంతర బ్రహ్మానుభవం! ఇదే ‘అష్టమగర్భ’ పరమార్థం. కంసుడు దేవకీ వసుదేవులను ఎంత ఎక్కువగా బాధిస్తే అంతే శీఘ్రంగా భగవంతుడు అవతరిస్తాడు. ఎందుకని? పాపాత్ముల దుఃఖాన్ని పరమాత్మ లోపల సాక్షిరూపంగా ఉండి ఉపేక్షిస్తాడు. కాని, భక్తుల బాధలను భగవంతుడు ఓర్వజాలడు. అందుకే ఈ ‘అశరీర వాణి’ ప్రసక్తి!
శుక ఉవాచ- భరత కులభూషణా! పరీక్షిన్మహారాజా! భోజకుల దూషణుడు- భోజవంశంలో చెడబుట్టిన ఖలుడు- దుర్మార్గుడైన కంసుడు ఆకాశవాణి పలుకులకు ఉలికిపడి, భుజాలు అదరగా బెదిరి, సోదరి అని కూడా చూడక దేవకి కొప్పు పట్టి కిందికి లాగి కత్తి దూసి చంపబోయాడు. అసురస్వభావం వలన కంసునికి తన ప్రాణ రక్షణం తక్షణ కర్తవ్యమనిపించింది. చెట్టునే కొట్టివేస్తే ఇక కాయ పుట్టదుగా! అని గట్టిగా నిశ్చయించి దేవకి తల నరకబోయాడు. వసుదేవుడు కంసుని దరి జేరి, ఆ పాపాత్ముని కోపాగ్ని జ్వాలలను అమృతధారల వంటి తన సల్లాపాల- మాటలతో శాంతింపజేస్తూ ఇలా పలికాడు.
ఉ॥ ‘అన్నవు నీవు చెల్లెలికి నక్కట! మాడలు చీరలిచ్చుటో
మన్నన సేయుటో మధుర మంజుల భాషల నాదరించుటో
మిన్నుల మ్రోతలే నిజము మేలని చంపకుమన్న! మాని రా
వన్న! సహింపుమన్న! దగదన్న! వధింపకుమన్న! వేఁడెదన్’
‘బావా! ఈ చిన్నదానికి నీవు అన్నవు గదా! నీ చెల్లికి చీరెలు, సారెలు, నగలు, ధన ధాన్యాలు ఇవ్వాలి. ఆడపడుచని మన్నన- ఆదరణ చూపాలి. మధురమైన మాటలతో ముదం- ఆనందం కూర్చాలి. అంతేకాని, అయ్యో! ఇదేమిటి? సుంతైనా జాలిలేక ఇంత వంత- దుఃఖం కలిగిస్తావా? గాలిమాటలు నిజమని నమ్మి, దయమాలి ఈ బేలను చంపపూనెదవేల? విరమించు బావా. తాలిమి- ఓర్పు వహించు. భగినిని వధించడం నీ వీరత్వానికి తగిన పని కాదు. నిన్ను వేడుతున్నా. నా విన్నపం ఆలకించి ఈమెను విడిచిపెట్టు.’
మత్తకోకిల॥
‘వావిఁ జెల్లెలు గాని పుత్త్రిక వంటి దుత్తమురాలు సం
భావనీయ చరిత్ర భీరువు బాలనూత్న వివాహ సు
శ్రీవిలాసిని దీన కంపిత చిత్త నీకిదె మ్రొక్కెదన్
గావవే కరుణామయాత్మక! కంస! మానవ వల్లభా!’
‘కంస భూపాలా! ఈ బాల నీకు వరుసకే చెల్లెలు గాని, వాస్తవానికి కూతురు వంటిది. ఉత్తమురాలు. గౌరవింపదగిన సత్ప్రవర్తన కలది. ఎంతో భయస్థురాలు. అందునా పిన్నవయస్సుది. ఈ ఇందువదన, పాదాలకు పెట్టిన పారాణి కూడా ఆరని కొత్త పెండ్లి కూతురు. చక్కని లక్ష్మీకళతో విలక్షణంగా విలసిల్లుతున్నది. ఇప్పుడు భయంతో లోలోన స్రుక్కు (బాధపడు)తున్నది. ఓ దయామయా! ఇదిగో, నీకు చేతులెత్తి మ్రొక్కుతున్నా. ఈమెను గ్రక్కున (వెంటనే) విడిచిపెట్టు’.
పై ఉత్పలమాల వృత్తం, హృద్యమైన మత్తకోకిల పద్యం మహాకవి మెత్తని కరుణాయత్త చిత్తానికి అద్దం పట్టేవి. అంతటి ఆపదలో కూడా దేవకీదేవి అఖండ మౌనం! వదలమని కంసుని గానీ, పదిలపరచు (రక్షించు) కొమ్మని వసుదేవుని గానీ అర్థించదు. ఎదలో అట్టి క్షమ, శాంతి, సమత్వ బుద్ధి! ‘బతుకు బండి తోలేవాడు భగవంతుడైన కంసారియే- కృష్ణుడే కాని, సంసారి అయిన కంసుడు కాదు కదా!’ అన్న గుండె నిబ్బరం! ఈ స్వభావమే దేవకికి దేవదేవుని తల్లి కాగల యోగ్యతను ప్రసాదించింది.
వసుదేవుడు ఇలా చతురోక్తులతో ఎంతగా బతిమాలినా.. మతిమాలిన కంసుని మనసు మెత్తబడలేదు. కనికరించక తెగువతో మగువ దేవకిని చంపబోగా వగవక (విచారించక) వసుదేవుడు కంసుని ఎలాగైనా ఒప్పించాలని తనలో ఇలా తలచాడు…
(సశేషం)
– తంగిరాల రాజేంద్రప్రసాద శర్మ 98668 36006