శ్రీచక్ర సింహాసినీ.. బతుకమ్మ నీవేననీఅవనీ తలానికి దిగివచ్చిన హరివిల్లా అన్నట్లుగా దసరా నవరాత్రులలో తెలంగాణలోని పల్లెల నుంచి పట్నాల వరకు వీధులన్నీ పూలవనాలుగా మారిపోతాయి. ఆడబిడ్డల రాకతో, బంధుమిత్రుల కలయికలతో ప్రతి ఇల్లూ కళకళలాడుతుంది. మురిపాల, వినోదాల, సాంప్రదాయిక బతుకమ్మలాటల మేలు కలయికతో ఆనందం వెల్లివిరుస్తుంది.
బతుకమ్మ అంటే బతుకునిచ్చే తల్లి. సిరి సౌభాగ్యాలనిచ్చే కల్పవల్లి. ఇంటి పనులు, వంట పనులకు మాత్రమే పరిమితమైన స్త్రీలు ఈ తొమ్మిది రోజులు నృత్య గీతాలతో తోటివారందరితో కలిసి ఆడుతూ పాడుతూ పూల కళాకృతుల ప్రదర్శనలతో, నిత్య నైవేద్యాలతో తన్మయత్వం చెందే అద్భుతమైన పండుగ ఇది. స్త్రీల అస్థిత్వ నిరూపణకు, కళావిష్కరణలకు వేదికైన పండుగ బతుకమ్మ. అలా, శరత్కాల ప్రసన్నతకు బతుకమ్మ కోలాహలం ఆధ్యాత్మిక ప్రశస్తిని కలుగజేస్తుంది.
వర్షరుతువు కానుకగా.. సరస్సులు, చెరువులు, నదులు మొదలైన జలాశయాలన్నీ నిండుగా కనువిందు చేస్తుంటాయి. ఆ తర్వాత వచ్చే శరత్ కాలం ఫలపుష్పాలతో, పైరుపంటలతో పచ్చదనాన్ని పరచుకొన్న ప్రకృతి చైతన్యానికి సంకేతంగా నిలుస్తుంది. ఆనందంతో పులకరించిపోతుంది. ప్రకృతి తానే స్వయంగా స్త్రీగా మారి పరమాత్మ కోసం ఎదురుచూస్తూ ఉంటుంది. అందుకే స్త్రీలకు ఆటవిడుపు కాలమిది. ఆ ప్రాకృతిక శక్తిని తమ ఆటపాటలతో అర్చించే అందమైన వేడుక బతుకమ్మ.
జానపదం.. భక్తిప్రదం..
తెలంగాణలో ప్రతిఇంటా ఇంతులు తంగేడు, గునుగు పట్టి కుచ్చులు, గుమ్మడి, జాజి, మందార, మరువక మొదలైన రకరకాల పూలను సమకూర్చుకొని అందమైన కళాకృతిగా పేర్చి, బతుకమ్మగా తీర్చి దసరా సంబరాలకు ప్రత్యేక శోభను తీసుకొస్తారు. నవరాత్రుల సందర్భంగా ఆలయాల్లో వేదమంత్రాలు, స్తోత్రాలతో పూజిస్తారు. దేవీ ఉపాసకులు తల్లిని శ్రీచక్ర రూపంలో అర్చిస్తారు. నిర్మలమైన భక్తి తప్ప మంత్రాలు ఎరుగని జానపదులకు బతుకమ్మే శ్రీచక్రం. ప్రకృతి శక్తి అయిన అమ్మవారు ప్రసాదించిన పూలనే శ్రీచక్రాకృతిలో పేర్చి జీవంతికాదేవిగా ఆటపాటలతో ఆరాధిస్తారు. భారత, భాగవత రామాయణాది పురాణ, ఇతిహాసాలను, సామాజికాంశాలను పాటలుగా మలచుకొని అమ్మకు వీనులవిందు చేస్తారు. శ్రుతిలో పాడుతూ, లయబద్ధంగా ప్రదక్షిణలు చేస్తూ బతుకమ్మను చల్లని బతుకిమ్మని వేడుకుంటారు. తీరొక్క పూలతో అమ్మవారిని ప్రతిష్ఠించి, రోజుకొక్క నైవేద్యాన్ని తల్లికి సమర్పిస్తారు.
తొమ్మిది రోజుల వేడుక
పెత్తర అమావాస్య నాడు ఎంగిలిపూల బతుకమ్మతో మొదలయ్యే సందడి ఆశ్వయుజ శుద్ధ అష్టమి (దుర్గాష్టమి) నాడు సద్దుల బతుకమ్మతో తొమ్మిది రోజుల బతుకమ్మ వేడుక ముగుస్తుంది. బతుకమ్మ సంబురం మొదలవ్వగానే ఆడపిల్లల రాకతో తల్లిగారిళ్లు సందడిగా మారిపోతాయి. ఇంటిల్లిపాదీ సంబరంగా జరుపుకొనే ఈ పండుగ తెలంగాణ వారసత్వ సంస్కృతికి ప్రతిబింబం. వయస్సుతో నిమిత్తం లేకుండా బాలికల నుంచి వృద్ధుల వరకు మహిళలంతా ఆనందంగా ఈ పండుగలో భాగమవుతారు. వారికి సహాయంగా పురుషులు పూలను కోసుకురావడం, బతుకమ్మ పేర్చడం, నిమజ్జనం చేయడంలో సహకారం అందిస్తారు. ఇంటి బాధ్యతలలో తలమునకలయ్యే ఇంతికి ఆటవిడుపుగా, సామూహిక చైతన్యానికి ప్రతీకగా ఆనందంగా నిలిపే పండుగ ఇది. బతుకమ్మ పండుగలో స్త్రీల సృజనాత్మక, ఆశు కవితా శక్తి, నృత్య, రాగతాళాల మేళవింపైన గానకళ వంటివన్నీ ప్రదర్శితం అవుతాయి. ఆడిపాడిన తర్వాత చెరువుగట్టున తోటివారితో, బంధుమిత్రులతో కూర్చొని అమ్మవారి ప్రసాదాన్ని ఇచ్చిపుచ్చుకుని ఆత్మీయతను, ఆనందాన్ని పంచుకుంటారు.
రోజుకో రూపం
భాద్రపద మాసం బహుళ దశమినాడు మట్టితో బొడ్డెమ్మ ను చేసి పూజిస్తారు. కన్నెపిల్లలతో ఆడించి మొక్కులు చెల్లించడంతో బతుకమ్మ పండుగకు నాంది పలుకుతారు. మహాలయ అమావాస్య (పెత్తర అమవాస్య) నాడు ‘ఎంగిలి పూల’ తో బతుకమ్మ పండుగ ఆరంభమౌతుంది. రోజుకొక తీరుగా అటుకుల బతుకమ్మ, ముద్దపప్పు, నానెబియ్యం, అట్ల, అలిగిన, వేపకాయల, వెన్న ముద్దల, సద్దుల బతుకమ్మ పేర్లతో అందుబాటులో ఉన్న అన్ని పంటధాన్యాలను అమ్మవారి నివేదనలకు వినియోగిస్తారు. పూల బతుకమ్మలతోపాటు పసుపు గౌరమ్మను చేసి కొలుస్తారు.
మరుమాముల
దత్తాత్రేయ శర్మ 94410 39146