Pothana Bhagavatam Episode 101 | సీ॥ సంసారమిది బుద్ధిసాధ్యము
గుణకర్మ గణబద్ధ మజ్ఞాన కారణంబు
కలవంటి, దింతయ కాని నిక్కము గాదు,
సర్వార్థములు మనస్సంభవములు,
స్వప్న జాగరములు సమములు,
గుణశూన్యుఁడగు పరమునికి గుణాశ్రయమున
భవ వినాశంబులు పాటిల్లినట్లుండుఁ
బట్టి చూచిన లేవు బాలులార!’
తే॥ ‘కడఁగి త్రిగుణాత్మకములైన కర్మములకు
జనకమై వచ్చు నజ్ఞాన సముదయమును
ఘనతర జ్ఞానవహ్నిచేఁ గాల్చి పుచ్చి
కర్మ విరహితులై హరిఁగనుట మేలు’
పరమర్షి శుకుడు రాజర్షి పరీక్షిత్తుకు దైత్యర్షి ప్రహ్లాదుని పవిత్ర చరిత్రను ప్రవచిస్తున్నాడు. రాజా! దేశికోత్తముడు దేవర్షి నారదుడు ఉపదేశించిన సాటిలేని మేటి మతాన్ని- సిద్ధాంతాన్ని ప్రహ్లాదుడు తనతోటి బాలకులకు ఇలా తేట పరచాడు.. మిత్రులారా! చెట్టుకు పుట్టిన కాయ పెరిగి పెద్దదై, పండి, ఎండి చివరకు గిట్టి(రాలి) పోతుంది. పండు వికారాలు (మార్పులు) పాదపానికి (చెట్టుకు) లేనట్లే.. పుట్టటం, ఉండటం, పెరగటం, పరిణామం చెందటం, కృశించటం, నశించటం అనే షట్ (ఆరు) భావ వికారాలు దేహానికే తప్ప దేహికి- ఆత్మకు ఉండవు.
ఆత్మ ఏకం, నిత్యం, సత్యం, స్వయంప్రకాశం, సృష్టి కారణం, సంగ రహితం, పరిపూర్ణం. మూల ప్రకృతి, మహత్తత్తం, అహంకారం, త్రిగుణాలు, పంచ తన్మాత్రలు, పంచ జ్ఞానేంద్రియాలు, కర్మేంద్రియాలు, పంచభూతాలు, మనసు- ఈ ఇరవైఏడు జడ (అనాత్మ) పదార్థాల కూటమి ఈ దేహం. పూసలలో దారం వలె దేనికీ అంటకుండా వీటన్నిటిలో ఆత్మ అనుగతమై సాక్షిగా వెలుగుతూ ఉంటుంది. జాగ్రత్, స్వప్న, సుషుప్తులనే మూడు దశలను- మనోవృత్తులను తెలుసుకొనేదే ఆత్మ. తెలుసుకొనే తెలివే దృక్. తెలియబడేదంతా దృశ్యం. ఈ దృక్ దృశ్యాలు పరస్పరం విలక్షణాలు- భిన్నాలు. జడమైన దృశ్యాన్ని ప్రకాశింపజేసే చైతన్య స్వరూపాన్ని- ద్రష్టను (చూచువానిని) దర్శించటమే అధ్యాత్మయోగం. స్వర్ణకారుడు బంగారు ఖనిజంలో నుంచి శుద్ధమైన బంగారాన్ని ఉపాయంతో వేరు చేసే విధంగా ఈ అనాత్మ పదార్థాలను ‘న ఇతి (నేతి) న ఇతి (నేతి)- ఇది ఆత్మకాదు, ఇది ఆత్మకాదు’ అంటూ ఒక్కొక్క దానినీ నిషేధిస్తూ దేహానికి విలక్షణంగా- వేరుగా ఉన్న ఆత్మను దేహంలోనే వివేకంతో వెదకాలి. నీటికోసం నూతిని తవ్వేవాడు నీరుకాని దానినంతా నిరాకరిస్తూపోతాడు కదా!
మూలంలోని ముచ్చటైన మూడు శ్లోకాల భేదాంతమైన గంభీర వేదాంతసారాన్ని శాంతుడు, దాంతుడు అయిన సహజ
పాండిత్యుడు పోతన, చక్కనైన ఒక్క సీస పద్యంలో పూసగుచ్చినట్లు నింపి భాసమానంగా ఎలా అనువదించి, అలరించాడో ఆలకించండి.
బాలకులారా! ఆలకించండి. సంసారమిది-‘ఇదమ్’ అనే సంస్కృత శబ్దానికి వికృతి ‘ఇది’. జ్ఞానానికి (తెలివికి) విషయమైన జ్ఞేయ (తెలియబడే) ప్రపంచమంతా- ‘అహం’ కానిది ఏదో, అదంతా ‘ఇదమ్’- ఇది. అనగా మన కన్నుల ముందు విభిన్న నామ-రూపాలుగా, దృశ్యంగా ఉన్న జగత్తు- సంసారం. దృశ్యమెప్పుడూ ద్రష్టకు వేరుగానే ఉంటుంది. జడమైన దృశ్యం చేతనుడైన తనను (ద్రష్టను) ఎలా బంధించగలదు? బంధిస్తుందని భావించడమే అజ్ఞానం. ‘జ్ఞానాదేవ తు కైవల్యం’- జ్ఞానం వల్లనే ముక్తి అన్నప్పుడు బంధమన్నది అజ్ఞానం వల్ల ఏర్పడినట్లేగా! కాన, అవిద్యయే- అజ్ఞానమే సంసారం. ‘సమ్యక్ అవిచ్ఛేదేన సరతి ఇతి సంసారః’- ఇది ప్రవాహ రూపం. ఎడతెగకుండా సాగిపోయేది, తాను జారుతూ జీవులను జారుస్తూ పోయేది. కర్తృత్వ (నేను చేయువాడను), భోక్తృత్వ (నేను అనుభవించువాడను) భావాలు, అహంకార మమకారాలు, రాగద్వేషాలు, సుఖదుఃఖాలు- ఈ కూటమే, కల్లోలమే, ఈ ఆరాటమే, పోరాటమే సంసారం! సంకుల సమరం! బుద్ధి సాధ్యము- అనగా బుద్ధి సాపేక్షం అన్నమాట. బుద్ధి అన్నా, మనసన్నా వేదంతంలో వేరుకాదు. ఎక్కడుంది ఈ సంసారం? అంటే, బుద్ధిలో- మనసులో అని సమాధానం. అనగా ‘యత్ర యత్ర మనః తత్ర తత్ర సంసారః’- మనసు ఉన్న చోటల్లా సంసారపు మనుగడ ఉంది. మనసు సక్రియం (యాక్టివ్)గా ఉండే జాగ్రత్, స్వప్న దశలలో సంసారం తోస్తున్నది. మనసులేని సుషుప్తి- గాఢనిద్రలో సంసార అనుభవం లేదు. గుణకర్మ గణ బద్ధం- త్రిగుణాలతో, అవి చేయించే కర్మలచే సంసారం సుదృఢం- సుస్థిరం చేయబడుతున్నది, వేళ్లూనుకుంటున్నది.
అవిద్య వలన కోరికలు, అవి తీరటానికి కర్మలు, కర్మల వలన ఫలాలు, అవి అనుభవించడానికి తగిన ఉపాధులు- శరీరాలు, జనన మరణాలు- ఇదే సంసారం! అజ్ఞాన కారణంబు- సచ్చిదానంద మయమైన తన స్వరూపం తనకు తెలియక పోవటమనే అజ్ఞానమే దీనికి కారణం. వాస్తవానికి ఆత్మజ్ఞానం లేకపోవడం, ఉన్న (లౌకిక) జ్ఞానం ఆత్మజ్ఞానం కాకపోవడం- ఈ రెండు ముఖాలు కలిసే అజ్ఞానం. నిత్యసత్యమైన ఆత్మజ్ఞానమే జ్ఞానం. లౌకిక (భౌతిక) జ్ఞానాలు అజ్ఞానమే! అవి అంకె లేని సున్నాలు, జ్ఞాన ఆభాసలు, అజ్ఞాన విలాసాలు- అన్నారు అధ్యాత్మ విదులు. కలవంటి దింతియ కాని నిక్కము గాదు- ఈ సంసారం ఒక కనుకట్టు. కనబడటమే కాని నిక్కము- సత్యం కాదు. ఇది కల వలె కల్ల- మిథ్య! కల చూస్తున్నంత కాలమే నిజం, కలకాలం నిజం కాదు. కళ్లు తెరిస్తే కల లేదు. అలాగే, మాయా (అజ్ఞాన) నిద్ర నుంచి మేలుకొంటే సంసారం లేదు. సర్వార్థములు మన స్సంభవములు- అన్ని ఆకాంక్షలు- ఆశలు, ఆశయాలు మనస్సులోనే పుడతాయి. కాన, ‘చిత్తమేవ హి సంసారః’- చిత్తమే సంసారం. కనుక, సంసారాసక్తమైన ఉన్మత్త చిత్త శోధనమే ఉత్తమ మోక్షసాధనం! స్వప్న జాగరములు సమములు- కల, మెలకువలు ఒకటే, అనగా కల్లలే! మెలకువతో కల కరగిపోవునట్లు, జీవుడు మాయా నిద్రనుంచి మేలుకొంటే జాగ్రత్తు- జాగరం కూడా కలవంటిదే అన్న సత్యం అనుభవానికి వస్తుంది.
జనక చక్రవర్తి నవకాయ పిండివంటల భోజనం చేసి కనకపు శయ్య మీద పడుకున్నాడు. కునుకు పట్టింది. కల వచ్చింది. కలలో ఆకలితో అలమటిస్తూ బిచ్చగాడై అడుక్కు తింటున్నాడు. ఎవరో దయదలచి పట్టెడన్నం దోసిట్లో పడేశారు. ఆవురావురుమంటూ అన్నం తినబోతుండగా ఒక ఆబోతు రంకెలేస్తూ వచ్చి ఆయనను ఒక వంకకు పడదోసింది. ఇంకేముంది? వెన్ను విరిగింది. అన్నం మన్నుపాలై పోయింది. కన్నుల్లో కన్నీటి కడలి పొంగింది. మిన్ను ముట్టేంత పొలికేక పెట్టాడు. అంతే, మెలకువ వచ్చింది. గుండె దడదడ కొట్టుకోసాగింది. ఆహా! ఊహకందని విషయం! ఇలలో అవనీపతి (రాజు)! కలలో అడుక్కుతినేవాడు! ఇదా, అదా! ఏది నిజం? చెప్పండని కొలువుకూటంలో పలువురు పండితులను ప్రశ్నించాడు. వారంతా దిగ్భ్రాంతులు కాగా, ‘అదీ నిజం కాదు, ఇదీ నిజం కాదు. ఈ రెంటినీ కన్న, సాక్షి స్వరూపంగా ఉన్న నీవే నిజం’ అంటూ అప్పుడే సభా ప్రవేశం చేసిన నిర్భ్రాంతుడైన జ్ఞాననిష్ఠాగరిష్ఠుడు అష్టావక్ర మహర్షి స్పష్టపరచాడు. ప్రహ్లాద ఉవాచ… ఆత్మ స్వరూపులారా! మొదట త్రిగుణాల వల్ల కలిగే కర్మల బీజాన్ని- అనగా అజ్ఞానాన్ని (సంసారాన్ని) జ్ఞానమమే అగ్నిలో ఆహుతి చెయ్యాలి. ఆపై కంసారిని- హరిని మనసారా వరించి, భజించి, తరించాలి. (సశేషం)
తంగిరాల రాజేంద్రప్రసాద శర్మ
98668 36006