అమాయకుడిపై ‘దొంగ’ అనే ముద్రవేస్తే.. కొన్నాళ్లకు అతనూ దొంగగా మారే ప్రమాదం ఉంది. తప్పులు చేయనివారిపై అభాండాలు వేస్తూ అబద్ధపు ప్రచారం చేస్తే.. సమాజం మీద కసితో వాళ్లూ తప్పులు చేసే అవకాశం ఉంది. ఏ తప్పూ చేయని వాడికి కూడా తప్పు చేయాలనే ఆలోచన వచ్చేలా మాట్లాడుతుంటారు కొందరు. ఇలాంటి సందర్భాలకు సరిపోయే సామెత ఇది. ఎనకటికి ఒక భూస్వామి తన నువ్వుల పంటకు మొండిచేతులోణ్ని కావలి పెట్టిండట. కొద్దిరోజులకు ఎందుకో అనుమానం వచ్చి ‘నువ్వులు బుక్కుతున్నవా?’ అంటూ గద్దించాడు. ‘మొండిచేతులోణ్ని నువ్వులెట్ల బుక్కుత దొర’ అన్నడట. ‘ఎందుకు బుక్కరాదురా మొండిచేతులకు ఉమ్ము అంటించి నువ్వులద్దుకోని తినొచ్చు కదా’ అని చెప్పిండట. తనపై ఎలాగూ దొంగ అనే ముద్ర పడింది కాబట్టి.. ఆ మరుసటి రోజు నుంచి భూస్వామి చెప్పినట్లే బుక్కడం మొదలుపెట్టాడట. ఇప్పటికీ బాధితుడి తరఫున మాట్లాడుతూ ‘మొండిసేతులోనికి నూలు బుక్క నేర్పకు’ అంటుంటారు పెద్దలు.
అనుమానమే జీవితంగా బతికేవాళ్లను ఉద్దేశించి చెప్పిన సామెత ఇది. కొందరికి ప్రతీది అనుమానమే. దేనిపైనా నమ్మకం ఉండదు. నిజ నిర్ధారణ చేసుకోరు. బలమైన నమ్మకం కలిగేంత వరకూ అనుమానం బుర్రను తొలిచేస్తూనే ఉంటుంది. ఇలాంటి స్వభావం ఉన్న వ్యక్తులనే ‘అనుమానపు పక్షి’ అంటారు. అనుమానమనే పెనుభూతంతో ఎంతోమంది సంసారాలను (జీవితాలను) నాశనం చేసుకుంటున్నారు. ఈ సామెత వివరణకు వస్తే.. ఊరిలో ఓ వ్యక్తి చనిపోయి అంతా ఏడుస్తుంటే.. ఓ అనుమాన రామయ్య వచ్చి, చనిపోయిన వ్యక్తి కళ్లలో వేలుపెట్టి చూశాడట బతికున్నాడా? లేదా? అని. అదొకరకమైన అర్థంలేని అనుమానం. అనుమానానికి సంబంధించి గొడవ/ చర్చ జరుగుతున్నప్పుడు ‘ముందు వాడు పుట్టిన తర్వాతే.. అనుమానం పుట్టింది’ అంటుంటారు. ప్రతి చిన్న విషయానికీ అనుమానిస్తే.. జీవితమే అనుమానాస్పదంగా మారుతుంది.
మేడారంలాంటి జాతర్లలో బాగా వినిపించే మాట. ఈ పదబంధం గురించి తెలియని వ్యక్తులు ‘ఎదురుకోలు, ఎదురుకోళ్లు’ను ఒకే అర్థం వచ్చేలా వాడుతున్నారు. ఎదురుకోలు వేరు, ఎదురుకోళ్లు వేరు.
‘ఎదురుకోలు’ అనేది పెండ్లి వంటి శుభకార్యాల్లో అతిథులకు మర్యాద పూర్వక స్వాగతం/ ఆహ్వానం పలకడం. వచ్చినవారిని పరిచయం చేసుకొని, బహుమతులు ఇవ్వడం. ఇక ఎదురుకోళ్లు అంటే వనదేవతలైన సమ్మక్క సారలమ్మ జాతరలో కనిపించే ఓ ఆచారం. తల్లులు గద్దెలకు చేరుకునే సమయంలో ఈ సంప్రదాయం ప్రకారం నాయక్పోడు గిరిజనులు భక్తుల కోరిక మేరకు కోడిని, యాటను ఎగురవేస్తారు. అవి ఎంతెత్తుకు ఎగిరితే అంత అదృష్టమని నమ్మకం. ఈ ఎదురుకోళ్లు ఆచారం ద్వారా గ్రామ దేవతల ఉగ్రత్వాన్ని శాంతింపజేసేందుకు కోళ్లు, పొట్టేళ్లను బలిచేస్తారు.