గుస్సాడీ.. రాజ్గోండుల సంస్కృతిని చాటే విశిష్ట నృత్యకళ. అడవి బిడ్డల
సంప్రదాయాలు, ఆచార వ్యవహారాలకు ప్రతీక. ఆదివాసీ గూడేల్లో మాత్రమే
కనిపించే ప్రాచీన నృత్య రూపకం. అడవితో, వన్యప్రాణులతో వారికున్న
అవినాభావ సంబంధానికి నిదర్శనం.
తలపై నెమలి పింఛాల టోపీ, చేతిలో దండం, నడుముకు గజ్జెల గంటలు, ఒంటిపై జంతు చర్మాలు, వన్యప్రాణులను అనుకరిస్తూ చేసే గుస్సాడీ నృత్యం గిరిజనుల దేవ నాట్యంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. దీపావళి వచ్చిందంటే చాలు.. ఉమ్మడి ఆదిలాబాద్ జిల్లాలోని ప్రతి గిరిజన పల్లె, ఈ వేడుకలో తడిసి ముద్దయిపోతుంది. గుస్సాడీ నృత్యాన్ని శివుడి ప్రతిరూపంగా, యత్మసూరు దేవతా స్వరూపంగా గోండులు భావిస్తారు. దీపావళికి వారం ముందునుంచే పల్లె పల్లెనూ పలకరిస్తూ, ఈ కళారూపాన్ని ప్రదర్శిస్తారు.
వైవిధ్య వేషధారణ..
దండారీ నృత్య కళాకారుల వేషధారణ ఎంతో వైవిధ్యంగా ఉంటుంది. నెమలి ఈకలతో చేసిన పెద్ద టోపీని తలపై ధరిస్తారు. ముఖానికి మసి, ఒంటినిండా బూడిద పూసుకొంటారు. శరీరం మీద గీతలతో అందమైన ఆకృతులను తీర్చిదిద్దుతారు. మెడలో రుద్రాక్ష మాలలు, పెద్ద పూసల దండలు వేసుకొంటారు. నడుము నుంచి మోకాళ్ల కింది వరకూ తెలుపు లేదా ఏదైనా రంగు వస్ర్తాన్ని ధరిస్తారు (ఒకప్పుడు మేకతోలును ధరించేవారు). దానిపైనుండి ఇత్తడి, కంచుతో చేసిన గజ్జెలను
వడ్డాణంగా కట్టుకొంటారు. ఎడమ భుజంమీద తోలుసంచి వేసుకొంటారు. మోచేతులకు పూసలు, రుద్రాక్షలు, రంగువస్ర్తాలతో అలంకరించిన కంకణాలను కట్టుకొంటారు. గోగునార పోగులతో చేసిన గుబురు మీసాలూ గడ్డాలను పెట్టుకొంటారు. కళ్లద్దాలు పెట్టుకొని, చేతిలో దండాన్ని పట్టుకొని విచిత్రంగా కనిపిస్తారు. వీరిని దేవతలు ఆవహిస్తారని ఆదివాసీలు నమ్ముతారు. ఒక గ్రామానికి చెందిన గుస్సాడీలు మరో గ్రామానికి అతిథులుగా వెళ్తారు. ఇలా వచ్చిన వారికి స్థానికులు తమ గ్రామ పొలిమేరల్లోనే ఘనస్వాగతం పలికి, వారితో కలిసి నృత్యాలు చేస్తారు. 1940 దశకంలో హైమన్ డార్ఫ్తో సహా అనేక మంది గుస్సాడీపైనా పరిశోధనలు చేశారు. 1978లో ఆదిలాబాద్ వచ్చిన డార్ఫ్ శిష్యుడు మైకేల్ యోర్క్ కూడా తన డాక్యుమెంటరీల్లో గుస్సాడీ ప్రత్యేకతను వివరించారు. ఐఏఎస్ అధికారి మడవి తుకారం గుస్సాడీకి ప్రాచుర్యం కల్పించడాకి కృషి చేశారు.
‘పద్మశ్రీ’ గుస్సాడీ రాజు
గుస్సాడీకే తన జీవితాన్ని అంకితం చేశారు.. కుమ్రం భీం జిల్లా జైనూరు మండలం మార్ల
వాయికి చెందిన కనకరాజు. తాను నిరుపేద అయినా, వారసత్వంగా వచ్చిన గుస్సాడీ నృత్యాన్ని వందల మంది ఆదివాసీ యువకులకు నేర్పించారు. ఇందిరా గాంధీ, అబ్దుల్ కలాం వంటి మహామహుల ఎదుట తన కళను ప్రదర్శించి మెప్పు పొందారు. దేశవ్యాప్తంగా వందలాది ప్రదర్శనలు ఇచ్చారు. గుస్సాడీ నృత్యానికి ఒక శైలిని ఏర్పరచి, పరిరక్షించారు. ఆయన సేవలు గుర్తించిన ప్రభుత్వం, ‘పద్మశ్రీ’ పురస్కారంతో గౌరవించింది.
సంప్రదాయ నృత్యాలు.. నాటకాలు
గోండుల జీవనాన్ని, అడవితో సాన్నిహిత్యాన్ని తెలిపేలా సాగుతాయి గుస్సాడీ నృత్యాలు. గుస్సాడీ వేడుకల్లో సుబోయి, దండారీ, చాయిడాలి, డోడల్, థింసా నృత్యాలు ఉంటాయి. వేడుకల సందర్భంగా నాటికలను కూడా ప్రదర్శిస్తారు. ముఖ్యంగా తమ సంస్కృతినీ, కష్టసుఖాలనూ, అడవితో అనుబంధాన్నీ చాటేలా ఈ ప్రదర్శనలు ఉంటాయి. భార్యాభర్తల మధ్య జరిగే సంభాషణల రూపంలో సాగే ఈ నాటికలు ఆదివాసీ ఆచారాల ప్రశస్తిని చాటుతాయి. హాస్యభరితంగానూ ఉంటాయి.
-అరవింద్ ఆర్య ,7997 270 270