నేడు ‘స్కిజోఫ్రీనియా’ డే
దేవుళ్లతో మాట్లాడతారు. దయ్యాలతో వాదిస్తారు. శూన్యంతో దెబ్బలాడతారు. లేనిది ఉన్నట్టు భ్రమిస్తారు. ఉన్నది లేనట్టు ఊహిస్తారు. స్కిజోఫ్రీనియా రోగులు నిజానిజాలకు తేడా తెలియని అమాయకులు. వాస్తవానికీ, భ్రమకూ మధ్య విభజనరేఖ చెరిగిపోయిన దురదృష్టవంతులు. ఆ మానసిక రోగులకు భరోసా అందించాల్సిన బాధ్యత మనదే.
* * * *
‘ఎవరో వస్తున్నారు. నన్నే చూస్తున్నారు. చంపడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారు’ ‘ఇదిగో దయ్యం. జుట్టు విరబోసుకుని.. తెల్లచీర కట్టుకుని.. నిను వీడని నీడను నేను.. అని పాడుకుంటూ.. నన్ను మింగేయబోతున్నది’ వింత మాటలు, విచిత్రమైన చేష్టలు. ప్రతి భ్రమనూ నిజమే అని భావిస్తారు. ప్రతి ఊహనూ వాస్తవమేనని తలుస్తారు. వాళ్లంతే. వాస్తవాలకు, భ్రాంతులకు తేడా తెలియదు. ఊహలకూ, నిజాలకూ నడుమ వ్యత్యాసాన్ని అర్థం చేసుకోలేరు. ‘స్కిజోఫ్రీనియా’ ఓ మానసిక వ్యాధి. భ్రాంతిలోనే బతికేస్తారు ఆ మనోరోగ పీడితులు. ఇదో మాయదారి వ్యాధి. ఎవరికైనా రావచ్చు. ఏ వయసులో అయినా ఆవహించవచ్చు. రెండేండ్ల క్రితం మదనపల్లిలో ఉన్నత విద్యావంతులైన తల్లిదండ్రులు తమ ఇద్దరు కూతుళ్లనూ దేవుడి పేరుతో దారుణంగా హత్యచేసిన ఉదంతం చాలామందికి గుర్తుండే ఉంటుంది. ఉత్తరప్రదేశ్లో ఓ సాధువు తన ఆత్మ విముక్తిని కోరుకుంటున్నదంటూ జీవ సమాధికి సిద్ధపడిన ఘటనా ఇలాంటిదే. కొన్నిసార్లు మూకుమ్మడి ఆత్మహత్యలూ చేసుకుంటారు. ఇవన్నీ నూటికి నూరుశాతం స్కిజోఫ్రీనియా ప్రభావాలే. మానసిక ఆందోళన, తీవ్ర ఒత్తిడి, అభద్రత, ఒంటరితనం.. తదితర ఇబ్బందులకు గురవుతున్న ప్రతి 10మందిలో నలుగురు స్కిజోఫ్రీనియా లక్షణాలను కలిగి ఉన్నట్లు వైద్య నిపుణులు చెబుతున్నారు. ‘ప్రపంచ స్కిజోఫ్రీనియా అవగాహన దినోత్సవం’ సందర్భంగా ఆ మనోవైకల్యానికి కారణాలు, వ్యాధి లక్షణాలు, చికిత్సా విధానాల గురించి తెలుసుకుందాం.
ఆ రెండు హార్మోన్లూ..
మనిషి మెదడులో న్యూరోట్రాన్స్మిటర్స్ చాలా కీలకమైనవి. ఇవి సెరొటోనిన్, డోపమైన్ అనే రెండు శక్తిమంతమైన హార్మోన్లను విడుదల చేస్తాయి. ఈ రెండు హార్మోన్ల లోపమే స్కిజోఫ్రీనియాకు ప్రధాన కారణం. స్కిజోఫ్రీనియా రెండు రకాలుగా ఉంటుంది. ఇరవై ఏండ్లలోపు వస్తే దాన్ని ‘ఎర్లీ ఆన్సెట్ స్కిజోఫ్రీనియా’ అంటారు. ఈ దశలో వచ్చే కేసులను హైరిస్క్గా పరిగణిస్తారు. ఎందుకంటే చిన్నతనంలో వస్తే జీవితాంతం ఉండిపోతుంది. పూర్తిగా నయం కాదు. అదే 60 ఏండ్ల తరువాత వస్తే దాన్ని ‘లేట్ ఆన్సెట్ స్కిజోఫ్రీనియా’ అంటారు. ఇది తాత్కాలికం. కొన్ని రోజులు వేధించినా, త్వరలోనే తగ్గిపోయే ఆస్కారం ఉంది. ఎందుకిలా జరుగుతుందన్నది శాస్త్రవేత్తలకు అంతుపట్టడం లేదు. దాదాపు 50 శాతం కేసుల్లో కుటుంబ నేపథ్యం కారణంగానే వస్తుంది. అంటే వారసత్వంగా సంక్రమించే అవకాశాలే అధికం.
లక్షణాలను గుర్తించాలి
స్కిజోఫ్రీనియా రోగుల్లో రకరకాల లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. అశరీరవాణి మాట్లాడుతున్నదనో, దయ్యం సంభాషిస్తున్నదనో, పూర్వికుల ఆత్మలు పలకరిస్తున్నాయనో భ్రమపడతారు. దీంతో తమలో తామే మాట్లాడుకుంటారు, నవ్వుకుంటారు, ఏడుస్తారు, చర్చిస్తారు, కోప్పడతారు. రకరకాల ఉద్వేగాలను ప్రదర్శిస్తారు. ఎదుటివారు తమ గురించే మాట్లాడుకుంటున్నట్టు అనిపిస్తుంది. తమ గురించి వ్యాఖ్యానిస్తున్నట్టు ఊహించుకుంటారు. ఎవరో వస్తున్నట్టు, తమపై దాడి చేస్తున్నట్టు భయపడిపోతుంటారు, వణికిపోతుంటారు. ఆ పరిస్థితిలో ఎదుటివారిపై దాడులకు దిగుతారు. ఎవరో చుట్టూ సీసీ కెమెరాలు పెట్టి తమ కదలికల్ని రికార్డు చేస్తున్నారనే భ్రాంతిలో ఉంటారు. తమ మనసులో అనుకున్నది ఎదుటి వారికి తెలిసిపోతున్నదని ఆవేదన చెందుతుంటారు. దీన్నే ‘థాట్ బ్రాడ్కాస్టింగ్’ అంటారు. ఉద్యోగరీత్యా కుటుంబానికి దూరంగా ఉండటం, అంతులేని ఒంటరితనం.. ఇందుకు ఓ కారణం. తమ భావాలను, ఆలోచనలను, ఉద్వేగాలను ఎవరితోనూ పంచుకునే అలవాటు లేకపోవడం, అంతర్ముఖ స్వభావం స్కిజోఫ్రీనియా వైపు నడిపిస్తాయి. వీటితోపాటు ఇంకొన్ని లక్షణాలనూ గమనించవచ్చు.
చికిత్సా పద్ధతులు
ఫార్మకోలాజికల్ ట్రీట్మెంట్తో.. అంటే మందులతో వ్యాధిని నయం చేయవచ్చు. యాంటీసైకోటిక్ ట్రీట్మెంట్ కూడా ఇస్తారు. మూడు నెలల నుంచి ఆరు నెలలపాటు ఔషధాలు వాడాల్సి ఉంటుంది. వ్యాధి నయమైన తరువాత మళ్లీ లక్షణాలు కనిపిస్తే మలిదశ చికిత్స చేస్తారు. పరిస్థితి అదుపులోకి వచ్చాక డోస్ తగ్గించి ఇంకో రెండుమూడు నెలలు వాడాలని చెబుతారు. తరువాత కౌన్సెలింగ్ ద్వారా మానసిక ఒత్తిడిని తగ్గిస్తూనే మందులు కొనసాగిస్తారు. కొంతమందికి దీర్ఘకాలంపాటు ఇంజక్షన్లు ఇవ్వాల్సి వస్తుంది. గతంలో షాక్ ట్రీట్మెంట్ కూడా ఇచ్చేవారు. అయితే ప్రస్తుతం, వైద్య ప్రపంచం షాక్ ట్రీట్మెంట్ను పెద్దగా ప్రోత్సహించడం లేదు. కుటుంబ సభ్యులు, స్నేహితులు, సహోద్యోగులు.. తమ ఆత్మీయుల ప్రవర్తనలో అసాధారణమైన మార్పును గమనించిన వెంటనే వైద్యుల దగ్గరికి తీసుకువెళ్తే తప్పక ఫలితం ఉంటుంది. రోగిలో కూడా ఆ ఊబిలోంచి బయటపడాలనే సంకల్పం బలంగా ఉండాలి. దీనికి వైద్యుల నైపుణ్యమూ తోడైతే.. ఆ మనిషిని భ్రాంతి నుంచి కాంతివైపుగా నడిపించవచ్చు. కొత్త జీవితం ప్రసాదించవచ్చు. స్కిజోఫ్రీనియా నిర్మూలన మనందరి బాధ్యత.
ప్రధాన కారణాలు
– డాక్టర్ జె.కృష్ణ సాహితి
ఎంబీబీఎస్, ఎండి సైకియాట్రి,
ఫిప్స్ ఫెరోనియా
సూపర్స్పెషాలిటీ క్లినిక్
మణికొండ, హైదరాబాద్
– – మహేశ్వర్రావు బండారి