చుట్టూ అడవి.. దాని చుట్టూతా గోదావరి.. మధ్యలో చిన్న పల్లె అది. పచ్చని పంటలు, పారే సెలయేళ్లతో నిత్యం కళకళలాడుతూ ఉంటుంది.పాత ఆదిలాబాద్ జిల్లా, ప్రస్తుత మంచిర్యాల జిల్లా చెన్నూర్ మండలం సోమన్పల్లి.. మా అమ్మమ్మవాళ్ల ఊరు.ఆ పల్లెటూరు మా అమ్మకే కాదు.. ఆప్యాయతలు, అనురాగాలకు కూడా పుట్టినిల్లే. పండగొచ్చిందంటే.. ఆ పల్లెలో వాలిపోయేది.తొమ్మిది రోజుల ‘బతుకమ్మ’ సంబురాల్లో.. వెలకట్టలేని జ్ఞాపకాలను గుండెల నిండా నింపుకొనేది.
ఈరోజుల్లెక్క నాడు సౌండ్ బాక్సుల్లేవ్.. పెద్దోళ్లంతా బతుకమ్మ పాటలు పడేది. ఆ పాటల్ల నాటి తెలంగాణ ఇంటి కష్టాలు కనపడేవి. ఒక్కొక్కలు ఒక్కొక్క పాట పాడేది. బతుకమ్మను కొలిసినట్లే అనిపించేది. వాళ్లు పాడుతుంటే పాట అయిపొయ్యే దాకా మిగతా వారు కోరస్ ఇచ్చేది.ఆ చప్పట్లు.. పాటలు.. చుట్టూ తిరుగుతూ అడుగులు.. ఇలా ఒక రిథమ్లా ఉండేది.
నాడు పల్లెటూళ్లలో ప్రతి ఇంటి ముందు కూర్చోవడానికి గద్దెలుండేవి. ఆడ్నే దేశంలున్న సంగతులన్నీ చర్చకు వచ్చేవి. తాతతో కలిసి ఆడ కూర్చొని ఆ ముచ్చట్లు వింటూ టైంపాస్ చేసేది. ఇక ఊర్ల ఓ కాడ మూడు చింత చెట్లు వరుసగా ఉండేది. ఆడ్నే పొద్దుందాక ఆటలాడేది. తాత కచ్చురం కట్టిండంటే పుల్లెద్దు, పయ్యెద్దును అదిలించుకుంట సంబురంగా పోయేది. తాత వాటిని తిడతాంటే మస్తు బాధపడేది.
‘బతుకమ్మ బతుకమ్మ ఉయ్యాలో..బతుకునిస్తివి కదా తల్లి ఉయ్యాలో..’
అంటూ పండుగ సమయంలో ఒకటే సందడి. ఉపాధి కోసం, చదువుల కోసం ఇతర ప్రాంతాలకు వెళ్లిన వారంతా వచ్చేది బతుకమ్మ పండుగకే. బతుకమ్మ ఆడినన్ని రోజులూ ఇంట్ల చెల్లెళ్లు, అమ్మమ్మ, అమ్మ సంబురమే వేరు. వాళ్లకోసమని పొద్దున లేచినమంటే మంచినీళ్ల సీసా.. సంచి పట్టుకొని సోపతులతోని కలిసి అడవి శివారు బాట పట్టేది. బతుకమ్మ పువ్వును చెర్తు పెట్టుకొని తెంపేది. అడవి శివార్ల బతుకమ్మ పువ్వు కనపడితే ముఖమంతా చిరునవ్వయ్యేది. ఇప్పుడా పువ్వు ఆడ కూడ కనిపిస్తలేదు. సంచి నింపేదాకా మనసున పట్టేది కాదు. ఏ చెట్టుకు ఎక్కువ పువ్వుందో చూసుకొని ముందుగ పోయి దాని మీద పడేది. ‘ఇది నాచెట్టు ఎవరూ ముట్టొద్దు’ అనుకుంట తగువులాడేది. పువ్వు తెంపుడయ్యాక ఎరి చెరువు, బురి చెరువుల్లో అల్లి పూలు తెంపడానికి పొయ్యేది. ఎరి చెరువుల నీళ్లు పుష్కలంగా ఉండేది.. అందుకే బురి చెర్ల దిగేది. అలా ఒకసారి మామ కొడుకు నేను అదే చెర్ల పడ్డం. ఇగ మునిగిపోయే సమయానికి చెర్ల ఓ చెట్టు అంచు దొరికి ప్రాణాలతో బయట పడ్డం. ఇంట్లోళ్లు తిడుతరని ఆడ్నే మంటేసుకొని బట్టలు ఆరినంక వచ్చినం. అప్పుడు బతుకమ్మే బతికించిందని అనుకున్నం. అయినా బురి చెరువుతో మాకున్న సంబంధం ఎప్పుడూ తగ్గలేదు.
ఎండకాలంల కూడా అదే చెర్ల చేపలు పట్టేది. సాయంత్రం అయ్యిందంటే చెరువు గట్టెక్కంది మనసున పట్టేది కాదు. ఒక్క సారన్నా బురి చెరువు, ఎరి చెరువు మొకాన పోయేది. ఎండకాలంల బురి చెరువు ఎండిపోతే మనసులో ఏదో వెలితిగా అనిపించేది. ఇయ్యాల్టికి ఊరికి పోయిన్నంటే ఆ రెండు చెర్లను చూడంది మనసున పట్టది. ఇగ ఏ ఇంటికి పోయినా గారెలు, సకినాలు పెట్టి తినేదాకా.. ‘మనువడా ఎటు పోతున్నవ్.. రెండు ముక్కలన్నా నమిలిపో!’ అంటూ తాతలు, అమ్మమ్మలు వదిలేది కాదు. అలా కూరగాయల నానమ్మ (చిన్నప్పుడు కూరగాయలు పెట్టేది.. అందుకే అలా పిలిచేది), చిన్న నానమ్మ ఇంట్ల ఎక్కువ గడిపేది. బతుకమ్మ రోజైతే రాత్రి పన్నెండైనా ఆడోళ్లంతా బతుకమ్మ ఆడేది. పల్లె సగం కాల్వోరి ఇంటికాడ, మరో సగం బడిల బతుకమ్మ ఆడేది. కాళ్లు నొప్పులున్నోళ్లు కాసేపు గద్దెల మీద కూసునేది. పెద్ద పెద్ద బతుకమ్మలు.. తీరొక్క పువ్వులతో సంబురంగా ఉండేది. ‘మా ఇంట్ల పెద్ద బతుకమ్మ!’.. అంటే ‘మా ఇంట్ల పెద్ద బతుకమ్మ!’ అని పిల్లలమంతా అనుకునేది. ఆడుడు అయిపోయినంక బతుకమ్మలను నిమజ్జనం చేసేందుకు మగవాళ్లంతా రెడీగా ఉండేది. సంబురంగా వాటిని ఎత్తుకొని బురి చెరువుల నిమజ్జనం చేసేది. ఇచ్చుకో వాయినం.. పుచ్చుకో వాయినంల ఏమన్న మిగిలితే అంతా పిల్లలకే. అలా పండుగంతా సంబురంగా ఉండేది. తరువాత దసరా రోజు ప్రతి ఇంటా ఘుమఘుమలే. సాయంత్రమైతే పాలపిట్టను చూసేందుకు ఊరావల అడవి శివారు దాకా పోయేది. అది కనిపిస్తే చాలు సంబుర పడేది. ఆ తర్వాత జమ్మిచెట్టు తెచ్చి పెట్టి పూజ చేసినంక జమ్మాకు తెంపుకొనేందుకు పోటీపడేది. ముళ్లు కుచ్చుతున్నా జేబు నింపేదాకా దాన్ని వదిలేది లేదు. ఇంటింటికీ పోయి పెద్దలందరికీ జమ్మి పెట్టుకుంట కాళ్లు మొక్కి, దండం పెట్టేది.
సోపతులైతే ఆలయ్ బలయ్ తీసుకునేది. పండుగయిపోయి ఇంటికి బయల్దేరేందుకు బస్సు కోసం వస్తుంటే అమ్మమ్మ, తాత నీళ్ల సీసా పట్టుకొని వెంబడి వచ్చిన రోజులు ఇంకా యాదిలనే ఉన్నయి. బస్సెక్కినాక అది ముందుకు కదులుతుంటే గుండె బరువెక్కి పది రోజుల జ్ఞాపకాలు గుర్చొచ్చి కళ్లకు నీళ్లొస్తుండే. తాత అమ్మమ్మల ముఖాల్లో కూడా అవే కనపడేవి. ఈ ఆప్యాయతలు ఊర్లనే కనిపిస్తయి. పట్నం కల్చర్ల పక్కింట్లో ఎవరుంటాండ్రో కూడా తెలియని పరిస్థితి.
– జీ సత్యప్రసాద్, కరీంనగర్