తెలంగాణ సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు ప్రతీక బోనాల పండుగ..నేటి నుంచి ఆషాఢ మాసం ప్రారంభం కానుండడంతో ఊరూరా సందడి నెలకొననున్నది.. నెలరోజుల పాటు అమ్మవార్ల ఆలయాల్లో ఆధ్యాత్మిక భావం వెల్లివిరియనున్నది..శివసత్తుల పూనకాలు, పోతరాజుల విన్యాసాలతో ప్రతిపల్లె హోరెత్తనున్నది. బంధుమిత్రుల రాకతో ప్రతి ఇల్లూ పిల్లాపాపలతో కళకళలాడనున్నది.
-వేములవాడ టౌన్, జూలై 9
బోనాల పండుగ తెలంగాణ అస్తిత్వానికి ప్రతీక. యేటా ఆషాఢమాసంలో ప్రారంభమయ్యే బోనాల జాతరతో ఊరూరా భక్తిభావం వెల్లివిరియనున్నది. ఈ ఉత్సవాల్లో భాగంగా మహిళలు సాంప్రదాయాలు ఉట్టిపడేలా నెత్తిన బోనాలతో అమ్మవార్ల ఆలయాలకు తరలివెళ్లి నిష్టతో పూజలు చేస్తారు. ముఖ్యంగా ఆది, బుధవారాల్లో బోనాల జాతరను నిర్వహిస్తుంటారు. గ్రామ దేవతలైన పోశమ్మ, మైసమ్మ, బాలమ్మ, ఎల్లమ్మ, ముత్యాలమ్మ, మహంకాళమ్మ, పెద్దమ్మ, వీరికి తోడుగా గ్రామాన్ని కాపాడే పోతరాజు అనుగ్రహంకోసం ముత్తయిదువలు బోనం సమర్పించి పూజలు చేస్తారు.
పండుగ ప్రాశస్త్యం
బోనాలు తెలంగాణకు ప్రత్యేకం..కాకతీయుల కాలంనుంచే మన పల్లెల్లో బోనాల జాతర నిర్వహిస్తున్నట్లు చరిత్రకారులు పేర్కొంటున్నారు. పూర్వపు రోజుల్లో ఈ కాలంలో వర్షాలు ఎక్కువగా కురిసేవి. పారిశుధ్య లోపంతో కలరా, ప్లేగు లాంటి అంటురోగాలతో అల్లాడేవారు. ఈ రోగాల బారి నుంచి కాపాడాలని ప్రజలు శక్తిస్వరూపిణి అయిన అమ్మవారిని కొలిచేవారు.
బోనం అంటే….
బోనం అంటే ఆహారం, భోజనం అని అర్థం. జానపదులు తమకు ఇష్టమైన గ్రామ దేవతలకు సమర్పించే నైవేద్యం. పండుగరోజు తెల్లవారుజామున మహిళలు మట్టిపాత్రల్లో కట్టెల పొయ్యిపై అమ్మవారికి నైవేద్యం వండుతారు. వండడం పూర్తయిన తర్వాత కుండను శుభ్రపరిచి పసుపు, కుంకుమ, సున్నం, పువ్వులు, వేపకొమ్మలతో అలంకరిస్తారు. దానిపై దీపం వెలిగిస్తారు. నెత్తిన పెట్టుకొని డప్పు చప్పుళ్ల మధ్య ప్రదర్శనగా వెళ్లి అమ్మవార్లకు భక్తి ప్రపత్తులతో సమర్పిస్తారు. విస్తారంగా వర్షాలు కురిపించాలని, గొడ్డూగోదా, పిల్లాపాపలను సల్లంగా చూడాలని వేడుకుంటారు.
అమ్మ చల్లని చూపు కోసం సాక…
కొందరు అమ్మవారికి బోనంతో పాటు సాకను సమర్పిస్తారు. చిన్న మట్టిపాత్రలో నీళ్లుపోసి చక్కెర, బెల్లం కలిపి పానకాన్ని తయారు చేస్తారు. కడుముంతలో పోసి దానిపై దివ్వెపెట్టి బోనం జ్యోతి వెలగిస్తారు. ఆ తీర్థంలో వేపకొమ్మలు ఉంచి ,బోనంపై పెట్టుకుని అమ్మవారి ఆలయానికి చేరుకుంటారు. బోనంతో పాటు సాకను నైవేద్యంగా పెడుతారు.
ఊరూరా జాతరే..
బోనాల పండుగ ఆషాడ మాసం శుద్ధ పాడ్యమి నాడు మొదలై శ్రావణమాసం దాకా కొనసాగుతుంది. ఈ సమయంలో ఊరూరా సందడి కనిపిస్తుంది. పచ్చటి మామిడి తోరణలు రంగులు, సున్నాలతో అలంకరించిన ఇంటి పరిసరాలు, ఆడపడుచులు, బంధువుల రాకతో ప్రతి ఇల్లు కొత్తశోభను సంతరించుకుంటుంది. ముఖ్యంగా అమ్మవారికి ప్రీతిపాత్రమైన ఆది, మంగళ, బుధ, గురు వారాల్లో ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తారు. కులాలకతీతంగా వేడుకల్లో పాల్గొంటారు.
ప్రత్యేక వేషధారణలు… పోతరాజుల కథ..
బోనాల పండుగ పండుగ ఊరేగింపులో పోతరాజులు, శివసత్తుల విన్యాసాలు ప్రత్యేక ఆకర్షణగా నిలుస్తాయి. వీరు ఆలయంలో అమ్మవారికి బోనం సమర్పించే సమయంలో భవిష్యవాణి వినిపిస్తారు. గ్రామ దేవతలైన ఓరుగంటి రేణుక ఎల్లమ్మ, పోచమ్మ, మైసమ్మ, బాలమ్మ, ముత్యాలమ్మ, మహంకాళమ్మ, పెద్దమ్మ ఏడుగురు అక్కచెల్లెల్లకు ఒక్కగానొక్క తమ్ముడు పోతరాజు, అక్క ఎల్లమ్మ ఆరుగురు చెల్లెళ్లకు ఒక్కో పండుగను ఏర్పాటు చేసింది. అయితే తమ్ముడికి ఎలాంటి పండుగను ఏర్పాటు చేయలేకపోయానని ఎల్లమ్మ బాధ పడుతుండగా పోతరాజు, మీరు వెలిసిన గ్రామాల్లోకి నుంచి దుష్టశక్తులు చొరబడకుండా గ్రామ పొలిమేరల్లో నేను కాపలాగా ఉండి కాపాడుతానని ఎల్లమ్మకు చెప్పినట్టు పురాణ కథ ప్రచారంలో ఉంది.
శాస్త్రీయ దృక్పథం..
బోనాల ఉత్సవాలకు శాస్త్రీయకోణంలో అనేక విశిష్టతలు కనిపిస్తాయి. ఈ వేడుక వర్షాకాలం ఆరంభంలోనే మొదలవుతుంది. ఈ సమయంలో వర్షాలతో కొత్తనీరు చేరుతుంది. దీంతో నీరు, వాతావరణ కాలుష్యంతో అనేక వ్యాధులు పొంచి ఉంటాయి. అమ్మవారి నైవేద్యం తయారీకి పసుపు బియ్యం వినియోగిస్తారు. అలాగే బోనం అలంకరణకు పసుపు, సున్నం వాడుతారు. ఇంటిని మామిడి తోరణాలు, వేపకొమ్మలతో అలంకరిస్తారు. సాకలో వేపాకును వాడుతారు. వేప, పసుపు విరివిగా ఉపయోగించిన ఆహార పదార్థాలు తీసుకొంటే వ్యాధినిరోధక శక్తి పెంపొందుతుంది. అలాగే వాతావరణంలో ఉన్న క్రిములు, బ్యాక్టీరియా, వైరస్ను తొలగిస్తాయి.