పండుగలు ఆయా సామాజిక సమూహాల జాతుల సామాజిక, సాంస్కృతిక, నైతిక, చారిత్రక, ఆధ్యాత్మిక, తాత్వికాదుల విశేషాంశాలతో కూడి ఉంటాయి. ముఖ్యంగా ఆయా జాతుల సాంస్కృతిక సంప్రదాయాలకు పండుగలు అద్దం పడతాయి. ‘తీజ్’ పండుగ లంబాడీలకు మాత్రమే పరిమిత మైనది. దీన్ని శ్రావణమాసం చివరి వారంలో విశేషంగా జరుపుకొంటారు.
లంబాడీల వంశ చరిత్ర గానం చేసే ‘భాట్ రంజోళ్’ బృందం తీజ్ పండుగ పుట్టుక గురించి, సూర్ సేటు కథను చెప్తారు. ‘తీజ్’ పదానికి సమానంగా ‘తియాన్’ అనే పదం గ్రీకు భాషలో ఉంది. తియన్ అంటే దేవుడని అర్థం. ఈ పండుగ పాటల్లో గౌరీ దేవి ప్రస్తావ న కనిపిస్తుంది. పర్వతరాజ పుత్రిక పార్వతీ దేవి పట్టుదలతో తపస్సు చేసి.. శివుణ్ని భర్తగా పొందిన సమయమే ‘తీజ్’ పండుగ అంటారు.
లంబాడీల నివాస ప్రాంతాన్ని తండా అంటారు. తండాలోని ఆడపిల్లల తల్లిదండ్రులు ఏకమై తండా నాయకునితో తీజ్ పండుగ గురించి నిర్ణయం తీసుకొని నగారా మోగిస్తారు. పెండ్లికాని యువతులందరూ పండుగరోజు పుట్టమన్ను తెచ్చి దాన్ని మేక ఎరువుతో కలిపి బుట్టల్లో వేస్తారు. ఆ బుట్టల్లో పెండ్లికాని యువకులు గోధుమ విత్తనాలు నాటుతారు. కొన్ని ప్రాంతాల్లో ఈ బుట్టలను ఒక వేదిక తయారు చేసి దానిపై పెడతారు. లేదా ఒక పందిరి వేసి ఉట్లల్లో బుట్టలు పెట్టి వేలాడదీస్తారు. పెండ్లి కాని ఆడపిల్లలు శుచి, శుభ్రత పాటిస్తూ మూడు పూటలా పాటలు పాడుతూ నీళ్లు తెచ్చిపోస్తారు. రాత్రి వేళల్లో ఒక వైపు ఆడపిల్లలు, మరోవైపు మగ పిల్లలు కోలాటమేస్తూ పాటలు పాడుకొంటారు. ఈ పండుగలో పెండ్లికాని ఆడపిల్లలకే అధిక ప్రాధాన్యం ఉటుంది. కన్యలు తీజ్ నిమజ్జనం అయ్యేవరకు తొమ్మిది రోజులు ఆటపాటలతో వారు ఆనందంగా గడుపుతారు.
తీజ్ పండుగ జరుపుకొనే విధానం ఒక ఎత్తు అయితే.., ఆ సందర్భంగా పాడుకొనే పాటలు, ఆటలు ఒక ఎత్తు. వారు పాడే పాటల్లో ప్రధానంగా చెప్పుకోదగింది…‘ వేలేరి వేల్ మారి కంకడారి వేల్ ఒడలీమా…’అనే పాటలో దండియా, సీత, సేవాభాయ, మేరమా మొదలైన దేవతలకు ప్రార్థన ఉంటుంది. ఆ పాటల్లో వారు ఏపుగా, పచ్చగా కాకర, బీర తీగల్లా తాము ఎదగాలని కోరుకుంటారు.
ఆడపిల్లలు బుట్టల్లోని గోధుమ నారుకు కుండల్లో నీరు తెస్తున్న ప్పుడు, మగ పిల్లలు రాళ్లతో కుండలను కొడతారు. అప్పుడు పాడే ఓ పాట..‘సాల్ సాల్ బాంధూ పాగిడితో…’ అంటూ పాడుతారు. యువతీ, యువకుల మధ్య సంవాదం రూపంలో ఇది సాగుతుంది.
యువతి: ఏటా ఎంతో కోరికతో నేను తీజ్ మొక్కలను పెంచి పండు గ చేస్తాను. చౌహాన్ వారి కొడుకా.. నీకు ధైర్యం ఉంటే నిండు సభలో నా చేయి పట్టుకో..
యువకుడు: రాథోడ్ వారి కూతురా.. నిండు సభలో నేను నీ చేయి పట్టుకుంటాను. సంతోషంతో నీకు ‘హంప్’ గొలుసు (తాళి) కట్టి నాదాన్ని చేసుకొని నా ఇంటికి తీసుకొని పోతాను.. అంటూ-తీజ్ సందర్భంగా యువతీ యువకుల మధ్య సంవాదం సాగుతుంది.
ఏడవ రోజున ‘ధమోళి’ అంటే రొట్టెలు, బెల్లం బాగా కలిపి పిసికి ముద్దలు కట్టి నైవేద్యం పెట్టి ప్రార్థించే కార్యక్రమం జరుపుతారు. ఎనిమిదో రోజు శృంగార, హాస్యరస భరితమైన గేయాలను పాడుతూ ఆడుతారు.ఈ సందర్భంగా వీరు గణగోర్, లేదా గణగౌర్ ప్రతిమను వివస్త్రగా తయారుచేస్తారు.
ఒక ప్రతిమకు భూక్య, మరో ప్రతిమకు చౌహాన్ అని వియ్యం అందవలసిన గోత్ర నామాలను పెడతారు. ఆడపిల్లలు వరసైన యువ కులపై బూతు పాటలను పాడుతూ బొమ్మను చూపుతూ ఆడుతారు. ఈ పాటలను వినలేక యువకులు ఆ నగ్న విగ్రహాన్ని ధ్వంసం చేయ టానికి ప్రయత్నిస్తారు. చివరికి ఆ ప్రతిమను ధ్వంసం చేయటంతో ఈ కార్యక్రమానికి తెరపడుతుంది. గౌరీదేవి సౌభాగ్య దేవతయే గాక, పంటల దేవత అని లంబాడీల విశ్వాసం. గౌరీదేవి వెలసిన ప్రాం తంలో పంటలుంటాయనీ, పంటలున్న ప్రాంతంలో గౌరీదేవి ఉం టుందని లంబాడీల విశ్వాసం. ‘చాలీయే దూదియ తలాయేన..’అనే పాటలో ఓ దూదియ చెరువూ నీవు ఎక్కడి నుంచి వచ్చావు, వంకర టింకర కాలువ నీవు ఎక్కడినుంచి వచ్చావు? అందరు మిమ్మల్ని తొక్కుతూ ఉన్నా ఎక్కడి నుంచి వచ్చావు అంటూ గంగాదేవీ మా ప్రియమైన గౌరీదేవిని మా ప్రాణాలను పూజా ద్రవ్యాలతో పాటు తీసుకు పోతున్నావని పాటలు పాడుతారు.
‘హమారె పిడియా హమారే హాత్ చోరారి చాతిమా లాల్..’ అంటూ మా చేతి కర్ర మా చేతిలో ఉంది. పిల్లవాని చాతిపైన తన్నులు న్నాయి.. అంటూ యువతులు యువకులను ఆటపట్టిస్తారు. సోదరు లు తమ ఆడపడుచుల పాదాలను కడిగి తమకు తోచిన డబ్బును కానుకగా ఇస్తుంటారు. అందరూ ఇంటి ముఖం పట్టడంతో ఈ పండు గ ముగుస్తుంది. వీరి గేయ సాహిత్యంలో సంస్కృతి, సభ్యతలు నిక్షిప్తమై ఉంటాయి. ఇలాంటి పండుగలతోనే లంబాడీల సంస్కృతి నేటికీ ఉన్నతంగా కొనసాగుతున్నది. ఈ నేపథ్యంలోనే తీజ్ పండుగ ఔన్నత్యాన్ని అర్థం చేసుకోవచ్చు.
-డా.జనపాల శంకరయ్య, 96526 47260
(తీజ్ పండుగ ప్రారంభమవుతున్న సందర్భంగా..)