‘అంబలి తాగే తాసీల్దారుకు..’
తెలంగాణ సామెతలు నర్మగర్భితంగా ఉండవు. ముక్కుసూటిగా, కుండ బద్దలు కొట్టినట్టే ఉంటాయి. వాటిలో ఒకటి ‘అంబలి తాగే తాసీల్దారుకు మీసాల్లేపే మాలూకదార్’ అనే సామెత. నైజాం పాలన కాలం నాటిదైనా నేటికీ ఆ ప్రయోగం వన్నెతగ్గలేదు. భూస్వామ్య వ్యవస్థలో దొరలదే రాజ్యం. వాళ్ల పనులన్నీ పాలేర్లు, వెట్టివాళ్లే చేసేవారు. పెద్దలకు ఎక్కడలేని అభిజాత్యం. తాను తాగుతున్న చుట్ట చివరికొచ్చి మీసాలు కాలుతున్నా, దొర నోట్లోంచి తీసేవాడు కాడు. పాలేరును పిలిచేవాడు. ఆ పని పాలేరే చేయాలి. అయితే, పై సామెత ముస్లిమ్ల రాచరికం తగ్గిన తర్వాత ఏర్పడిన పరిస్థితిని తెలుపుతున్నది.‘తాసీల్దారు వైభోగమే అంబలి తాగే స్థితిలో ఉందంటే, ఆ అంబట్లో మీసాలు తడవకుండా లేపి పట్టుకోవడానికి మరో ఉద్యోగి కావాల్సి వచ్చిందని’ వ్యంగ్యంగా చెప్పారు.
వాన రాకడ, పానం బోకడ..
ఎప్పుడు ఏం జరుగుతుందో తెలియదు. రాబోయే క్షణం మనది కాదని ఆనాడే హెచ్చరించారు జానపదులు. ఆ విషయాన్ని వారు ‘వాన రాకడ, పానం బోకడ తెలువది’ సామెత రూపంలో చాటిచెప్పారు. ఎంత జ్ఞానమున్నా, ఏం చేసినా.. వాన ఎప్పుడొస్తుందో, ప్రాణం ఎప్పుడు పోతుందో మనకు తెలియదనే లోతైన తత్తం ఉంది దీనిలో. ఇలాంటిదే, ‘ఇతూల్ల ఇంట్ల రేపు మంట్ల’ అనే సామెతకూడా. ‘ఇవాళ ఇంట్లో ఉంటే, రేపు మట్టిలో ఉంటామని’ దీని భావం.
ఓరి! మజ్జు మొఖపోడా..
‘ఓరి! మజ్జు మొఖపోడా.. నువ్వెప్పుడూ ఇంతేరా. నిన్ను నమ్ముకుంటే నట్టేట్ల మునిగినట్లే’ అనే మాట ఎప్పుడైనా విన్నారా? ‘వీడికి మజ్జుతనం మస్తుంది. ఏం జెప్పినా చెవికెక్కదు’ అనికూడా ఒక్కోసారి తిడుతుంటారు. మరికొన్ని ప్రాంతాల్లో ‘సడ్డమల్లె తనం’ అనికూడా సంబోధిస్తుంటారు. ఈ మూడు పదబంధాలకు అర్థం మాత్రం ఒక్కటే.. బద్ధకం! ఏ పనీ సరిగా చేయక పోవడం. దీన్ని ‘సడ్డమాలిన తనం’ అనికూడా అంటారు. ఈ పదబంధం ఎక్కువగా కరీంనగర్ పరిసర ప్రాంతాల్లో వినిపిస్తుంది.
ఎంత సెప్పినా గైసేయక పోతివి!
“నేను సెప్పినా ఈ పొలగానికి.. ఏదన్న గాలో, ధూలో సోకింది’ అని.
ఈడొక్కసోట ఉండేటోడా ఏంది? లవ్ రంకుల పొలగాడు. సేండ్లు, సెలుకలు, ఆరం, దినం లేకుండా నాతిరికూడ తిరుగుతడాయే. ఏడ ఏమ్ అనుసరిచ్చిందో. నేను ‘ఎంత సెప్పినా గైసేయక పోతివి’. ఇప్పుడు పొలగాని పానం మీదికి అచ్చె” అనే పలుకుడి ఇప్పటికీ పల్లెల్లో వినిపిస్తుంటది. పిల్లలు ఊర్లలో ఆటపాటల పేరుతో తిరుగుతుంటరు. బిడ్డలకు సర్దొచ్చినా, జ్వరమొచ్చినా.. ఇంట్లో పెద్దోళ్లు వారించేందుకు, తల్లిదండ్రులను హెచ్చరించేందుకు ఇలాంటి పలుకుబడులు ఉపయోగిస్తుంటారు. ఈ పదబంధంలో ‘గైసేయక పోతివి’ అంటే, ‘పట్టించుకోక పోవడం’ అని అర్థం.
-డప్పు రవి
బొమ్మలు: మృత్యుంజయ్