ఆషాఢమాసంలో వచ్చే బోనాల ఉత్సవాలు తెలంగాణ సంస్కృతి, సంప్రదాయాలకు అద్దం పడతాయి! అలంకరించిన కుండలను తలపై పెట్టుకొని, డప్పు చప్పుళ్లతో ఊరేగింఫుగా ఆలయానికి వెళ్లి, అమ్మవారికి బోనాలు సమర్పించడం, వారాల తరబడి జాతరలు నిర్వహించడం.. 1 7 ఏడాదిపాటు గుర్తుండిపోయే ఈ ఉత్సవాలు అత్యంత ఘనంగా జరుగుతాయి.
బోనాల పండుగను తెలంగాణా వ్యాప్తంగానేకాక రాయలసీమలోని కొన్ని ప్రాంతాలవారూ ఆనందంగా, నిష్ఠగా జరుపుకొంటారు. భారతీయ ఉత్సవ సంప్రదాయంలో భాగంగానే ఎల్లమ్మ, మైసమ్మ, పోలేరమ్మ, రేణుకమ్మ లాంటి గ్రామదేవతలను పూజించడం, వారికి భక్తితో బోనాలను సమర్పించడం అనాదిగా ఆచారంగా వస్తున్నది. ‘బోనం’ అంటే ‘భోజనం’. సాధారణంగా కొత్తకుండలో ఆహారాన్ని వండి దానిపై చిన్నముంతలో పానకం పోస్తారు. ముంతపై దివ్వెను పెట్టి బోనంపై జ్యోతిని వెలిగిస్తారు. అందరూ కలిసి జాతరగా వెళ్ళి బోనాలను అమ్మవారికి సమర్పించి, ఆ నైవేద్యాన్ని ప్రసాదంగా ఇంటిల్లిపాదీ, బంధుమిత్రులతో కలిసి భుజించడం ఆనవాయితీ.
అన్నపూర్ణ, భువనేశ్వరి, దుర్గాదేవి.. ఇలా పలు రూపాలుగా ఆరాధనలు అందుకొనే దేవతలు అన్నపానీయాదులు, రక్షణ నిచ్చే దేవతలుగానూ ప్రజల విశ్వాసాలను చూరగొంటున్నారు. ఇందుకోసం ప్రాకృతిక శక్తుల ఆరాధన సనాతనంగా వస్తున్నది. పండిత పామరులలో పూజాదికాలు నిర్వహించే విధానం వేరుగా కనిపించినా అంతిమ లక్ష్యం ఒక్కటే, భౌతిక జీవితంలో ప్రగతి, ఆధ్యాత్మిక జీవితంలో సుగతి.
‘తైత్తరీయ’ ఉపనిషత్తు శిక్షావల్లి నాలుగవ అనువాకంలో ‘ఆవహన్తీ వితన్వానా కుర్వాణాచీర మాత్మనః’ అని ఒక మంత్రం ఉన్నది. దాని అర్థం ‘ఓ దేవా! నాకు మేధను ప్రసాదింపుము. తదుపరి అన్నపానీయాలు, వస్ర్తాలు, గోవులు, గొర్రెలు, మేకలు మొదలైన పశువులను ఎల్లప్పుడు సంపాదించే సామర్థ్యాన్ని, సంపాదించిన దానిని విస్తరింప చేసేలా, విస్తరించింది దీర్ఘకాలం పాటు ఉండేలా అనుగ్రహింపుము. నాకు శ్రేయస్సు కలిగేలా, సర్వకాలానికి వృద్ధి చేసేలా సంపదను ప్రసాదించుము’. భగవదారాధనలో తన సర్వస్వాన్ని అర్పించి, దానిని వృద్ధి పొందేట్లుగా అనుగ్రహించమని కోరడం ఇలా అనాదిగా ఉన్నదే. ‘భాగవతం’లోని దశమస్కంధంలో ‘రామకృష్ణులు గాంతారంబున బంతి చలుదులు గుడువ నుద్యోగించి..’ అని ఉంది. వారు గోపబాలకులతో కలిసి జాతరగా వెళ్లడం చక్కగా వర్ణితమైంది. ఆ ఆరాధనలే ఇప్పటికి మరోరూపంలో జరుగుతున్నట్టు మనం అర్థం చేసుకోవాలి.
బోనాల పండుగలో పోతరాజుది ప్రత్యేక పాత్ర. అమ్మవారిని పోతరాజు తమ ఆడపడుచుగా భావిస్తారు. బోనాల సందర్భంగా స్వంత చెల్లెలు లేదా కూతురు తమ ఇంటికి వచ్చిన భావనతో, అనురాగంతో, సంతోషంగా అమ్మవారిని దర్శించి, తమ శక్తి కొలది సమర్పించుకోవడం ఇందులోని పరమార్థం. ‘ఊరడి’, ‘పెద్ద పండుగ’, ‘వంటల పండుగ’ వంటి పలు పేర్లతో వ్యవహరించినా ‘బోనాల పండుగ’గా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఎంతో గుర్తింపు పొందింది.
పాలకుర్తి
రామమూర్తి